Редакция бағаны

Аталған қорытындының сыпайылықпен қатар, өткір сын элементтерін де қамтығанын оның алғашқы екі сөйлемінен-ақ аңғаруға болады. Біріншісінде: «2024 жылы Қазақстанның экономикалық өсуі 4,8% деңгейінде болды» деп нақты көрсетілген. Ал келесі сөйлемде бұл көрсеткіш Үкімет болжаған мақсатты деңгейден (5,3%) және өткен жылғы өсім қарқынынан (5,1%) төмен болғаны атап өтіледі. Қорытындыда бұдан әрі келтірілген тұжырымдар сыпайы баяндалғанымен, мәні жағынан сыншыл әрі қатаң сипатқа ие: «2024 жылы Қазақстанның номиналды ішкі жалпы өнімі (ЖІӨ) 12,4%-ға артып, 134,3 трлн теңгені құрады. Алайда, нақты сатып алу қабілеті мен өндіріс көлемінің өсукөрсеткіштері, яғни ЖІӨ-нің нақты өсімі (4,8%) инфляция әсерінен бейтараптандырылды», – делінген Жоғары аудиторлық палата қорытындысында. Бұл тұжырымды бірнеше қырынан бағалауға болады. Бір жағынан, инфляция жалпы өсімді толықтай жоймағанын, ЖІӨ-де нақты өсім сақталғанын білдіруі мүмкін. Екінші жағынан, осы 4,8% көрсеткіштің өзі де нақты емес, түзетілген немесе асыра бағаланған болуы ықтимал деген күмән тудырады.

Тағы бір маңызды жайт – зейнетақы жүйесін толықтай жинақтаушы форматқа ауыстыру көзделіп отырғанымен, мемлекеттік бюджетке түсетін зейнетақылық жүктеме әлі де едәуір деңгейде қалып отыр. Бюджеттен бөлінетін зейнетақы төлемдерінің жалпы көлемі 6 триллион теңгеден асса, БЖЗҚ тарапынан 2024 жылы жасалған төлемдер – 600 миллиард теңгеге де жетпейді. Яғни, Қордың үлесі 10%-дан төмен. Бұған қоса, әлеуметтік жәнеміндетті салықтар зейнетақы төлемдерінің 70%-ын ғана өтейді, ал БЖЗҚ-дан төленетін барлық төлемдер (700 млрд теңгеден аз) жаңадан түскенжарналардың (2,8 трлн теңге) төрттен бірін ғана құрайды. БЖЗҚ-ның өз талдауына сүйенсек, 65 жастағы және одан асқан адамдардың үлесі 9,2%-дан 2050 жылға қарай 13,6%-ға жетпек. Ал еңбекке қабілетті жастағылар мен зейнеткерлердің арақатынасы 1,5 есеге қысқарады: 2050 жылы әрбір бесінші қазақстандықтың жасы 60-тан жоғары болады. Алайда, 2025 жылдың маусым айының соңындағы жағдай бойынша, жасы бойынша зейнетке шыққандардың ішінде БЖЗҚ-дан тұрақты төлем алып отырғандар саны – небәрі 521 мың адам.

Кеңестік кезеңнен бері қалыптасқан Қазақстанның энергожүйесі бүгінге дейін сақталып отыр. Оның солтүстік бөлігі – Ресеймен тікелей байланысты. Ал оңтүстік аймақ – Қырғызстан, Өзбекстан және олардың байланыстары арқылы Тәжікстанмен ортақ энергетикалық жүйеге енген. Түрікменстанмен тармақталған, бірақ жүйеден оқшау байланыс та бар. Осы құрылым – техникалық, инфрақұрылымдық деңгейде – біртұтас аймақтық энергокешеннің көрінісі. Солтүстіктен оңтүстікке қарай қозғала отырып, біз мына жағдайға тап боламыз: еліміздің солтүстік энергия аймағы, әсіресе Экибастұздыңарқасында, әлі де артық өндіріс мүмкіндігіне ие. Ресейден қосымша қуаттарту да техникалық тұрғыдан мүмкін. Бірақ Ресейдің өзі де ескіинфрақұрылымның тозғанын сезініп отыр – кейбір өңірлерде тапшылықбелгілері байқалуда. Дегенмен Қазақстанмен шекаралас Оңтүстік Орал, Батыс Сібір мен Алтай бағыттары әзірге резервке ие.

Орманды және дала өрттерімен күресетін мамандар арасында өте күрделі, бірақ кей жағдайда жалынды тоқтатудың жалғыз тәсілі ретінде қолданылатын әдіс бар – бұл қарсы өрт қою. Қауіп-қатері жоғары мұндай шараны тек өз ісіне сенімді, салдарын мойнына алуға дайын кәсіби маман жүзеге асыра алады. Биіктен тарайтын, яғни ағаштардың ұшар басын шарпитын өрттен де қауіптісі – төменгі деңгейдегі, орман асты өсімдіктері мен қылқан жапырақты жамылғыны жалмайтын, тіпті одан да жаманы – көзге көрінбейтін, бірақ жерастынан, тамырдан күйдіріп, экожүйенің өзін жойып жіберетін ішкі өрт бар екенін мамандар жақсы біледі. Осындай "ішкі өртке" қарсы тұру мақсатында қойылған ақпараттық "қарсы отты" Kaspi Bank-тің мүддесін қорғап сөз алған Маржан Елшибаеваның «Айран» жобасындағы мәлімдемесінен көруге болады. Бұл – жуырда «Орда жобасында Гүлнара Бажкенова тарапынан жасалған, қоғамды дүрліктіретін ішкі ақпараттық шабуылға жауап ретінде қабылданды.

Осы тұрғыдан алғанда, Гүлнара Бажкенова жария еткен ақпараттық «гранатаның» даусы Президент әкімшілігіндегі идеологияға жауапты лауазымды тұлғаларға жеткені маңызды сұрақ. Әрине, ештеңе болмағандай сыңай танытуға болады. Бірақ үндемей қалу – ең оңтайлы жол емес. Себебі мәселе жекелеген тұлғаларға емес, ақпараттық саясаттың жалпы бағытына қатысты болып отыр. Гүлнара Бажкенованың күрделі жағдайда өз ұстанымынан таймай, сабырмен әрекет етуі — азаматтық ұстанымның көрінісі. Адамдық тұрғыдан бұл жағдайда біз оған түсіністікпен қараймыз және қолдау білдіреміз. Бәлкім, оның АҚШ-қа көшуі — өзіне де, кәсіби болашағына да тиімді шешім болар. Ол жақта өзінің қалыптасқан ақпараттық алаңы бар және оны өз еңбегімен құрған. Егер «Жаңа Орда» сол жақтан Қазақстанға бағытталған ақпараттық қызметін жалғастыратын болса, онда жағдай ашық әрі айқын сипатқа ие болады.