Тәуелсіз сарапшы Дәулет Жамбайбеков economykz.org сайтында былай деп жазады: «Қазақстанда мемлекеттік меншікті тиімді пайдалану арқылы компанияны халықаралық деңгейге шығара алған сәтті мысал бар – бұл “Қазатомөнеркәсіп” акционерлік қоғамы. Қытай – экономикалық өсуді мемлекет айқындайтын, яғни стратегиялық басымдықтарды (технологиялар, энергетика, инфрақұрылым) өзі белгілейтін үлгінің көрнекі мысалы. Алайда бұл ел сонымен қатар жеке сектордың белсенділігін де ынталандырып отырады. Мәселен, Alibaba мен Tencent сынды алып компаниялар қатаң, бірақ алдын ала болжанатын және тұрақты жүйенің аясында дамыды. Жеке сектордың нарықтағы жіберген қателіктері қоғам үшін кең ауқымды зардаптарға әкелуі мүмкін екенін ескере отырып, мемлекет өзінің негізгі күш-жігерін стратегиялық мәні зор бағыттарға жұмсауы тиіс. Ол – білім беру, денсаулық сақтау, қауіпсіздік, сот жүйесі және жалпыға ортақ инфрақұрылым (соның қатарында энергетика саласы). Яғни бұл – нарық өз бетімен тиімді жұмыс істей алмайтын, ал ондағы кемшіліктер халықтың әл-ауқатына кері әсер етуі ықтимал салалар. Ал қалған салалар – сауда-саттық, құрылыс, ойын-сауық қызметтері, логистика, кәсіби спорт және тағы басқалар – мемлекеттің қатысуынсыз, жеке бастамалар арқылы, таза нарық қағидаттарымен дамуы керек. Осы салаларда бәсекелестік пен кәсіпкерлік еркіндігі негізгі қозғаушы күшке айналғаны жөн. Мемлекет бұл жағдайда тек реттеуші рөлін атқарады – яғни, қызмет жүргізуге ортақ әрі қисынды ережелерді белгілеумен шектеледі, бірақ тікелей операциялық басқаруға араласпайды. Ал ынталандыру шараларына келер болсақ, субсидиялар уақытша құрал ретінде қолданылуы тиіс, олар тұрақты қолдау құралына айналмауы қажет.
Евразия24 пікірі:
Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында мемлекеттік компаниялардың көбейіп, жекеменшік бизнестің дамуына кедергі келтіріп отырғанын атап айтқан сәттен-ақ, сарапшылар арасында мемлекеттің қай салаларда монополия ретінде қалуы орынды, ал қай салаларда мүлде қатыспағаны жөн деген пікірталастар басталып кетті. Бұл тұрғыда орынды мысал ретінде – «Отбасы банкін» атауға болады. Бұл – екінші деңгейлі жалғыз мемлекеттік банк. Ол жақында даму институты мәртебесін алды. Себебі аталған қаржы ұйымы ипотекалық нарықта жеңілдікті бағдарламалар операторы ретінде айқын басымдықпен жұмыс істеп келеді. Нәтижесінде, тұрғын үй несиелеу нарығындағы коммерциялық банктердің үлесі 42%-дан 31%-ға дейін төмендеді. Тұтынушылық кепілсіз несиелеу секторының жедел өсуі мемлекет тарапынан бұл нарыққа араласудың шектелуімен тікелей байланысты. Бұл ретте, мемлекеттік қолдау бағдарламаларын жүзеге асыру үшін инфрақұрылымы мен тәжірибесі жеткілікті коммерциялық банктер де толыққанды оператор бола алатын еді. Алайда, азаматтар мен бизнесті қолдауға арналған кез келген мемлекеттік бастамада міндетті түрде ерекше артықшылыққа ие мемлекеттік құрылым пайда болады. Нәтижесінде, кез келген жеке инвестор жаңа жобаны іске асыруға кіріспес бұрын, тәуекелдерді мұқият бағалауға мәжбүр болады. Себебі, кез келген уақытта жеңілдетілген шарттармен жұмыс істейтін мемлекеттік кәсіпорынның сол нарыққа кіру ықтималдығы бар, бұл өз кезегінде жеке бастамалардың тиімділігі мен тұрақтылығына қауіп төндіреді.
