Германия өзін Еуропадағы басты әскери күш ретінде іс жүзінде жариялап отыр.
Бұған дейін бұл миссияны негізінен Франция атқарып келген еді. Алайда Еуропалық және америкалық саясаткерлердің бәрі бірдей Берлиннің бұл жаңа рөліне қуана қарап отырған жоқ. Себебі Германия өзінің бұрынғы әскери қуатын жартылай ғана қалпына келтіре алмайды — егер бұл процесс басталса, онымен бірге соған тән бүкіл тарихи, саяси және символикалық атрибуттар да қайта оралады. Бұл – геосаяси мағынада терең, тектоникалық сипаттағы өзгеріс. Және мұндай бетбұрыс, қандай да бір деңгейде, Қазақстанды да айналып өтпейді.
Берлиннің жоспарында 2029 жылға қарай қорғанысқа жыл сайын 153 миллиард еуро немесе ЖІӨ-нің 3,5 пайызын бөлу көзделіп отыр. Бұл – Берлин қабырғасы құлаған сәттен бергі ең ауқымды әскери мақсаттар. Салыстырмалы түрде айта кетсек: Франция 2030 жылға қарай әскери салаға 80 миллиард еуро жұмсауды жоспарласа, Польша – 44 миллиард еуро бөлмек.
Бұл контексте Париж бен Варшаваның орны ерекше. Себебі дәстүрлі неміс милитаристік көзқарасында дәл осы екі мемлекет бірінші кезекте «нысанаға ілінетін» елдер ретінде қарастырылған. Ал олардың әскери шығындарының жиынтық көлемі Германияның жоспарлы көрсеткішінен айтарлықтай төмен.
Қазіргі таңда Еуроодақтың бюрократиялық құрылымы мен Германияның ұлттық деңгейдегі саясаткерлері арасында ашық айтылмаса да, терең қайшылық пен келіспеушілік байқалады. Берлин әскери сатып алулар мәселесінде тұйықталған, ішкі неміс әскери-өнеркәсіптік кешенін (ӘӨК) қалыптастыруға бел буып отыр. Бұл – өз алдына стратегиялық мақсат: Германия қорғаныс саласында толықтай өзін-өзі қамтамасыз етуі керек, сыртқы санкциялар мен шектеулер оның әскери өндірістік тізбектерін бұза алмайтындай жағдай қалыптастыру көзделіп отыр.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі бүкіл кезеңде Германия (Бонн, кейін Берлин) Еуропада АҚШ-тың жіті әрі қатаң бақылауында болды. Алайда Дональд Трамптың бірінші президенттік мерзімінен бастап-ақ оның командасы Еуропадан стратегиялық шегінуді көздейтін нақты бағыт ұстануда. Бұл доктрина Тынық мұхит аймағына бет бұрып, Қытайға қарсы тұруды басты басымдық ретінде қарастырады.
Егер Вашингтонның күші жеткілікті болғанда, ол бір мезгілде әрі Пекинмен, әрі Берлинмен айналысар еді. Алайда қазіргі геосаяси жағдайда Вашингтонға стратегиялық басымдықтарын қайта қарауға тура келіп отыр, және ол негізгі назарын Қытай бағытына аударуды таңдады.
Ал Франция соңғы әскери сәтсіздіктері арқылы, тіпті 1659 жылдан бері әскери қатысуын сақтап келген Сенегалдан да француз әскерлерінің қуылуымен, АҚШ кеткеннен кейінгі бос кеңістікті толтыруға қауқарсыз екенін көрсетіп отыр.
Эммануэль Макронның нақты әрекетсіз, дабыралы мәлімдемелер жасауға әуестігі Париждің дәрменсіздігін тіпті айқын көрсетеді.
Қазіргі таңда Германияның милитаризация жолындағы іс-қимылы сырттай қарағанда Ресейге бағытталған қарсы шаралар секілді көрінуі мүмкін. Алайда бұл – ең алдымен, саяси насихаттың белгісі. Өйткені Германия ашық түрде Еуроодақтағы көршілерімен аумақтық, иерархиялық және өзге де мәселелерді қайта қарастыру қажеттігін мәлімдей алмайды.
Айтпақшы, Варшава бұл іргелі өзгерістерді бірден байқады. Соңғы уақытта Польшаның саяси элитасы Германияға бағытталған риторикасын айтарлықтай жұмсартып, Берлинге қатысты бұрынғыдай өткір әрі кемсіту сипатты мәлімдемелер жасауды доғарды. Бір кездері бұл ұстаным Польшада саяси мейнстримге айналған еді, алайда кейін ол үнсіз жоғалып кетті.
Германияның ұшқышсыз басқарылатын аппараттар, радиолокациялық станциялар, фрегаттар, спутниктер және соғыс жүргізуге арналған өзге де құралдарды дербес өндіруге ниетті болуы – Вашингтонды Шығыс Еуропадағы қақтығысты мүмкіндігінше тезірек тоқтату жолдарын қарастыруға итермелеуі мүмкін. Өйткені Германия Ресеймен тікелей әскери қақтығысқа толық дайын болған сәтте, оған мұхиттың арғы жағынан ықпал ету де, қандай да бір талап қою да іс жүзінде мүмкін болмай қалады.
Германияның әскери әлеуетін жедел түрде күшейтіп жатқаны да назар аударарлық жайт. Энергия тасымалдаушылардың қымбаттауы мен сыртқы саудадағы қиындықтар аясында Берлин өз индустриялық қуатын әскери шығындардың есебінен уақытша ғана ұстап тұра алады. Бұл – ұзақмерзімді стратегия емес. Біраз уақыттан кейін экономикалық шындық пен жаһандық бәсекеге қабілеттіліктің әлсіздігі өз әсерін көрсетпей қоймайды.
Қазақстан үшін көпвекторлы саясат пен стратегиялық бейімделу жағдайында жаңа күш орталығы пайда болғалы тұр. Бұл факторды еліміздің сыртқы саяси бағытын қалыптастыру барысында міндетті түрде ескеру қажет болады.
Берлин милитаризация жолына жақсы жағдайда түскен жоқ – қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде күш құқығы ғана шын мәнінде жұмыс істейді. Алайда бұл көріністен Германияның көршілеріне жеңіл болып тұрғаны шамалы. Еуропада қалыптасып жатқан жаңа күш өрісінің дүмпуі тіпті Астанаға дейін жететіні анық.
