БРИКС: құрылымы, қатысушы мемлекеттер және даму бағыты

Біржақты үстемдік дәуірі аяқталып келеді.Халықаралық сахнада жаңа бір ықпалды күш айқын бой көрсетуде. Осыдан жиырма жыл бұрын тек қаржылық термин ретінде қолданылған БРИКС бүгінде жаһандық тәртіпке әсер ете алатын ықпалды құрылымға айналды. Бұл ұйым Батысқа қалай қарсы тұруда? Көпполюсті дәуірде әлемді не күтіп тұр?

Әлемдік ықпал картасын өзгертетін БРИКС туралы толық мәлімет: құрамы, мақсаттары, болашағы

2001 жылы Goldman Sachs талдаушысы Джим О’Нил әлемдік экономикада салмағы артып келе жатқан төрт ел болашақта халықаралық тәртіптің шарттарын өз пайдасына өзгерте алады деген тұжырымын жариялады. Ол кезде бұл сөзге ешкім салмақ бере қойған жоқ. Араға жиырма жыл салып, сол көзқарас бүгінде көрегендікке айналғандай әсер қалдырады.

БРИКС — бұл НАТО сияқты әскери одақ та, G7 секілді ауқатты мемлекеттердің жабық клубы да емес. Бұл — әлемнің ең ірі он бір дамушы экономикасын біріктірген экономикалық және саяси серіктестік. Тарихи кеңеюден кейін бұл альянс бүгінде жер бетіндегі халықтың жартысына жуығын қамтып отыр әрі сатып алу қабілеті паритеті бойынша әлемдік жалпы ішкі өнімнің 40 пайызынан астамын иелік етеді. Мұндай деректерді елемеу мүмкін емес. Дегенмен, бұл көрсеткіштердің тасасында одан да терең мақсат жатыр — әлемдік жүйенің құрылымдық негіздерін қайта қарауға жасалған талпыныс.

Бұл мақалада «БРИКС» атауының мәні неде, 2025 жылы бұл ұйымға қандай елдер кіреді, бірлестіктің шынайы стратегиялық мақсаттары қандай және алдағы уақытта ортақ валюта енгізіле ме — осы сияқты негізгі сауалдардың бәріне жан-жақты жауап берілген. Аналитикалық шолу БРИКС саммиттерінің ресми құжаттары, Жаңа даму банкінің есептері мен Халықаралық валюта қорының мәліметтері негізінде дайындалды.

БРИКС дегеніміз не? Атауының мағынасы мен құрылу тарихы

«БРИКС» атауы — қарапайым қысқарма сөз. Бұл — бірлестікті алғаш құрған бес елдің ағылшын тіліндегі атауларының алғашқы әріптерінен құралған: Brazil (Бразилия), Russia (Ресей), India (Үндістан), China (Қытай) және South Africa (Оңтүстік Африка). Алайда осы бес әріптің артында тек атау емес, бүкіл әлемдік саясат пен экономиканың дамуына әсер еткен ерекше тарих жатыр.

Бастапқыда БРИКС елдері бірігуді мақсат еткен жоқ. «BRIC» тұжырымдамасын 2001 жылы экономист Джим О’Нил ұсынған еді — бұл саяси бастама емес, инвестициялық идея ретінде қарастырылды. Ол сол кезде қарқынды дамып келе жатқан төрт елдің экономикалық әлеуеті ХХІ ғасырда «Үлкен жетіліктен» де озып түсуі мүмкін екенін алға тартты. Бұл болжам тым батыл көрінді. Дегенмен уақыт өте келе бұл болжам орындалды.

БРИКС елдерінің алғашқы саммиті 2009 жылы Екатеринбург қаласында өтті. Бұл — жаһандық қаржы дағдарысының өршіп тұрған кезеңі болатын. Сол кезде ескі жүйенің тұтастығы шайқала бастағаны анық аңғарылды. 2011 жылы төрттік құрамына Оңтүстік Африка Республикасы қосылып, BRIC атауы БРИКС болып өзгерді. Бұл өзгерістің символдық мәні де бар: бесінші әріп құрлықтар арасын жалғайтын көпірге айналды.

2023 жылға қарай БРИКС әлемдік экономикалық салмақта «Үлкен жетіліктен» озып түсті.
Сатып алу қабілеті бойынша бірлестіктің жиынтық ішкі өнімі 35,7 пайызға жетіп, G7 көрсеткішінен (29%) асып кетті. Джим О’Нил жасаған болжам ақиқатқа айналды. Алайда бұл альянс тек экономикалық серіктестік деңгейінде тоқтап қалған жоқ.

Ең маңызды жайт — БРИКС-тің бүгінге дейін не нақты жарғысы, не тұрақты хатшылығы жоқ. Бұл әлсіздік емес, мұны ұйымның ұстанған бағыты деуге болады. Бюрократияға тұншыққан Еуроодақ не БҰҰ-мен салыстырғанда, мұндай икемді құрылым әлемдік өзгерістерге әлдеқайда жедел бейімделуге жол ашады. Дегенмен, мұндай үлгімен жұмыс істеудің өз қиындығы бар — ортақ шешімдер көбіне ұзақ келіссөздер арқылы ғана қабылданады.

2025 жылы БРИКС құрамына қандай елдер кіреді? Қатысушы мемлекеттердің толық тізімі

Ресми деректерге сәйкес 2025 жылы БРИКС құрамына он бір мемлекет кіреді. Алайда осы сандардың артында саяси салмаққа толы астар бар: жаңа қосылған кейбір мемлекеттердің мәртебесі әлі де нақты айқындалмаған, бұл — дипломатиялық келіссөздердің өзегіне айналған тақырыптардың бірі. Ұйымға мүше болуға қатысты жазылған ресми талап жоқ. Соған қарамастан, қабылдауға негіз болатын бейресми өлшемдер бар. Олардың қатарында елдің экономикалық қуаты, халықаралық аренадағы ықпалы және көпполюсті әлем құру жолындағы саяси ұстанымы ескеріледі.

БРИКС негізін қалаған мемлекеттер

Одақтың іргетасын бес ел қалайды. Әрқайсысының бұл альянсқа қосар әлеуеті — өз алдына ерекше стратегиялық артықшылық:

• Бразилия — Латын Америкасындағы ең ірі экономика. Әлем нарығын соя мен кофе секілді аграрлық өнімдермен қамтамасыз етіп отырған жетекші агроөндірістік держава.
• Ресей — жаһандық энергия нарығындағы негізгі ойыншы. Геосаяси ықпалы зор, табиғи ресурстарға бай мемлекет.
• Үндістан — ақпараттық технологиялар саласындағы алдыңғы қатарлы ел. ЖІӨ бойынша жаһандағы ең серпінді мемлекеттердің бірі.
• Қытай — әлемдегі екінші ірі экономика және жаһандық өндірістік хаб. Қазіргі заманғы кез келген технологиялық құрылғы онсыз толық жасалмайды.
• Оңтүстік Африка Республикасы (ОАР) — Африка құрлығына ашылар стратегиялық қақпа әрі сирек кездесетін металл ресурстарының қайнар көзі.

БРИКС кеңеюі: 2024–2025 жылдары қатарды толықтырған елдер

Кеңеюдің бұл кезеңі ұйымның ауқымын түбегейлі өзгертті.
Жаңа мүше мемлекеттердің қосылуының нәтижесінде БРИКС аймақтық форматтан шығып, жаһандық деңгейдегі геосаяси жобаның сипатын алды.

2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап БРИКС-ке толыққанды мүше ретінде қабылданған мемлекеттер:

• Мысыр — араб әлеміндегі жетекші ел. Африка мен Таяу Шығысты жалғайтын стратегиялық өткел.
• Эфиопия — халқының саны жөнінен Африкада екінші орында. Құрлықтағы ең қарқынды дамып келе жатқан экономикалардың бірі.
• Иран — орасан мұнай мен газ қорына ие аймақтық держава. Көп жылдар бойы санкциялық қысым жағдайында дамып келген мемлекет.
• Біріккен Араб Әмірліктері — Таяу Шығыстағы маңызды қаржы және логистика орталығы. Мұнда Шығыс пен Батыс мүдделері түйіседі.

2025 жылдың қаңтарынан бастап БРИКС құрамына қосылған мемлекет:

• Индонезия — Оңтүстік-Шығыс Азиядағы ең ірі экономика және әлем бойынша халық саны жөнінен төртінші орында тұрған мемлекет.

Ал Сауд Арабиясының жағдайы — жеке назар аударарлық тақырып. Энергетика саласындағы алпауыт және араб әлеміндегі ең қуатты экономика саналатын бұл ел 2023 жылы БРИКС-ке мүшелікке шақырылды және ұйымның ресми сайтында мүше ретінде көрсетілген. Алайда Reuters және Халықаралық қатынастар жөніндегі кеңес (CFR) таратқан деректерге сүйенсек, 2025 жылдың қазанына дейін Эр-Рияд тарапынан толыққанды мүшелікке өту жөнінде ресми растау берілмеген. Сауд Арабиясы БРИКС пен АҚШ арасындағы дәстүрлі стратегиялық серіктестікте тепе-теңдік сақтап отыр. Бұл — ХХІ ғасырдың көпвекторлы дипломатиясына тән мысалдардың бірі.

Нәтиже айтарлықтай әсерлі: Сауд Арабиясының мәртебесін есепке алмағанның өзінде, кеңейтілген БРИКС құрамына әлемдік мұнай өндірісінің 30 пайыздан астамы және ауыл шаруашылығы өнімдерінің 40 пайызға жуығы тиесілі.

Бұл жай ғана статистика емес — бұл жаһандық ықпал етудің нақты тетіктері.

Бүгінде БРИКС құрамына қосылуға 40-тан астам мемлекет қызығушылық білдіріп отыр. Олардың қатарында Алжир, Вьетнам, Қазақстан, Нигерия, Таиланд және Түркия бар. «Дамушы державалар клубына» мүше болуға ниетті елдердің қатары жылдан жылға артып келеді.

Си Цзиньпиннің дипломатиялық мәнерде айтқан сөздерінің астарында негізгі ұстаным жатыр: БРИКС үстемдікке ұмтылып отырған құрылым емес — ол балама ұсынып отыр. Бұл ұйымды кейбір ақпарат құралдары сипаттағандай «Батысқа қарсы блок» деп қарастыру шындыққа жанаспайды. БРИКС-тің басты мақсаты — дамушы елдердің даусын халықаралық сахнада естірте алатын, әділеттілікке негізделген көпполюсті әлемдік тәртіп орнатуға ұмтылу. Бұл бастама ескі экономикалық державалардың ғана емес, жаңа серпінді мемлекеттердің де пікірін ескеретін жүйе қалыптастыруды көздейді.

Басты мақсаттар:

1. Ғаламдық институттарды қайта құру

БРИКС дамушы елдердің Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Дүниежүзілік банк және Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) секілді құрылымдардағы ықпалын арттыруды көздейді. Егер әлем халқының жартысына жуығы мен экономиканың үлкен бөлігі БРИКС елдеріне тиесілі болса, онда маңызды шешімдерді баяғы бірнеше ел ғана қабылдай беруі әділ емес.

2. Экономикалық ынтымақтастық

Блок ішіндегі сауда және инвестиция саласындағы байланысты нығайту — БРИКС-тің басты басымдықтарының бірі. Бұл ынтымақтастық құр ұран емес. 2025 жылы бірлестік елдері арасындағы төлемдердің 50 пайыздан астамы долларсыз, яғни ұлттық валюта арқылы жүргізілген.

3. «Жұмсақ күшті» нығайту

БРИКС елдері мәдени және ғылыми байланысты күшейту арқылы өзара түсіністік пен ортақ құндылық қалыптастыруды көздейді. Бұл бағыт Джозеф Най ұсынған «жұмсақ күш» тұжырымдамасына негізделген. БРИКС ойындарынан бастап ортақ ғарыштық бағдарламаларға дейінгі барлық бастамалар елдер арасындағы жақындастықты арттырып, ортақ бірегейлік қалыптастыруға жұмыс істеп жатыр.

4. Халықаралық алаңдағы үйлестіру

БРИКС елдері жаһандық деңгейдегі мәселелер бойынша ортақ ұстаным қалыптастыруға ұмтылады. Бұл — климаттың өзгеруі, цифрлық даму, қауіпсіздік және әділ сауда секілді салаларды қамтиды.

«БРИКС — ғаламдық институттарды реформалау және белгілі бір елдер тобы үстемдік етпейтін әділетті халықаралық тәртіп құру үшін дамушы экономикалардың атынан сөз сөйлеп отырған бірлестік».
— Раджан Менон, халықаралық қатынастар профессоры, Колумбия университеті

БРИКС-тегі келісімге келу қағидасы — бір жағынан артықшылық, бір жағынан шектеу.
Барлық шешім тек мүше мемлекеттердің бірауызды келісімімен ғана қабылданады. Бұл әр елдің мүддесі ескерілетінін көрсетеді, бірақ істі баяулататын процесс. Демократия — уақытты талап ететін жүйе. Бұл мемлекетаралық ынтымақтастық деңгейінде де айқын байқалады.

БРИКС-тің геосаяси ықпалы көз ілеспес жылдамдықпен артып келеді. 2025 жылы 6–7 шілде күндері Рио-де-Жанейрода өткен XVII саммитте қаржы министрлері АҚШ енгізген тарифтік шектеулерді жаһандық экономикаға төнген қатер ретінде бағалап, Халықаралық валюта қорын реформалауға қатысты нақты ұсыныстар ұсынды. Ал сол жылдың қазан айында Ресей Сыртқы істер министрлігі БРИКС-тің жасанды интеллект саласындағы альянсы жаңа қатысушыларға ашық екенін ресми түрде мәлімдеді. Бұл енді тек экономика емес — бұл болашақ технологиялар үшін жүріп жатқан бәсеке.

Алайда сырт көзге мызғымас бірлік болып көрінетін бұл одақтың ішінде елеулі қайшылықтар бар. БРИКС — біртұтас құрылым емес. Бұл — ішкі мүдделері әркелкі, саяси-экономикалық ұстанымдары үйлесе бермейтін мемлекеттер арасындағы альянс. Үндістан мен Қытай арасындағы ғасырлық геосаяси текетірес әлі де Гималайдың шыңдарында үзіліссіз жалғасып жатыр. Ал экономикалық жүйелер арасындағы алшақтық — тіпті айқын: бір тарапта нарықтық демократияны ұстанатын Бразилия мен Үндістан тұрса, екінші жағында — орталықтандырылған экономиканы қолдайтын Қытай мен санкциялық шектеулер жағдайындағы Ресей.

Сыншылар бұл айырмашылықтарға назар аударып, БРИКС-ті «мүдделестер клубы» деп атайды. Олардың пікірінше, бірлескен мәлімдемелер мен декларациялар нақты іс-әрекеттерге қарағанда жиі әрі қатты естіледі. БРИКС-тің болашағына қатысты басты сұрақ осы: әлемдік тәртіпті қайта құруға деген ортақ ұмтылыс ішкі қайшылықтардан басым түсе ала ма? Бұл одақ шынымен де біртұтас геосаяси күшке айнала ма, әлде қуаты бар болғанымен, бытыраңқы құрылым болып қала бере ме?

Қаржылық архитектура: ортақ валюта және Даму банкі

2014 жылы Бразилияда өткен VI саммитте БРИКС көшбасшылары екі маңызды қаржы тетігін құру туралы мәлімдеді. Бұл бастама Халықаралық валюта қоры мен Дүниежүзілік банк үстемдігіне балама ретінде ұсынылды. Бұл жай ғана экономикалық қадам емес еді — бұл Бреттон-Вуд жүйесіне бағытталған ашық қарсылық, тіпті оны қайта қарауға жасалған нақты қадам болатын.

Жаңа даму банкі (БРИКС банкі)

Штаб-пәтері Шанхайда орналасқанымен, банктің ұстанымы — жаһандық. Оның қызметі Бреттон-Вуд жүйесіне балама ұсынуға бағытталған нақты қаржы құралына айналып отыр.

Басты ерекшеліктері:

• Барлық құрылтайшы мемлекеттерде дауыс беру құқығы тең.
  Бұл — Халықаралық валюта қорынан (ХВҚ) түбегейлі айырмашылық: онда АҚШ-тың вето құқығы бар.
• Несие ұлттық валютамен беріледі.
  Бұл — доллар үстемдігінен айналып өту арқылы жүргізілетін нақты қаржылық балама.
• 2025 жылға қарай банк 39 миллиард АҚШ долларына тең 120 жобаны қаржыландыруды мақұлдады.
  Олардың қатарында Үндістандағы күн электр станциялары мен Африкадағы инфрақұрылым нысандары бар.
• 

Сонымен қатар, көлемі 100 миллиард доллар болатын шартты валюта қоры жұмыс істейді.
Бұл — валюта дағдарысы туындаған жағдайда мүше елдерді қолдауға арналған сақтандыру тетігі. Яғни, бұл — «Халықаралық валюта қоры саяси себептермен қолдау көрсетпесе не болады?» деген сұраққа берілген нақты жауап.

БРИКС ортақ валюта енгізе ме?

Соңғы жылдардағы ең өзекті сауалдардың бірі күтпеген жауап алды.
2024 жылдың қазан айында Қазанда өткен саммитте Ресей президенті Владимир Путин мен қаржы министрі Антон Силуанов БРИКС-тің ортақ валюта құру туралы жоспары күн тәртібінен алынғанын ресми түрде растады. Еуро мысалы біртұтас валюта жүргізудің қаншалықты күрделі екенін көрсетті — оның өзі экономикалық құрылымы ұқсас Еуропа елдеріне оңай тимеген. Ал Қытайдағы орталықтандырылған модель мен Бразилиядағы нарықтық капитализм сияқты бір-біріне мүлде ұқсамайтын жүйелер жағдайында мұндай қадам одан да қиын болары сөзсіз.

Осыған байланысты БРИКС бұл жобадан бас тартып, нақты әрі икемді жолды таңдады:

1. Есеп айырысуда ұлттық валюталардың үлесін арттыру
   Ресей мен Қытай арасындағы өзара саудада бұл үлес қазірдің өзінде 90 пайыздан асып отыр. 2025 жылы БРИКС елдері арасындағы барлық төлем операцияларының жартысынан көбі долларсыз жүзеге асырылған.
2. BRICS Pay жүйесін дамыту
   Бұл — банктер арасындағы есеп айырысуға арналған, блокчейн технологиясына негізделген SWIFT жүйесіне балама. Технологиялық шешім дайын, ендігі мақсат — оны кең ауқымда қолдануға бейімдеу. 2025 жылдың қазан айында Владимир Путин БРИКС аясында электронды есеп айырысуды кеңейту мәселесі қарастырылып жатқанын мәлімдеді. Оның ішінде криптовалюта мен алтынды доллардың орнына балама құрал ретінде пайдалану мүмкіндігі де бар. Бұл — қиял емес. Бұл — дәл қазір қолға алынып жатқан нақты қаржылық тәжірибелер.

Салыстырмалы кесте: Доллар және БРИКС-тің қаржы жүйесі

БРИКС-тің қаржы жүйесі — күрт өзгеріске емес, біртіндеп, жүйелі қалыптасуға негізделген. Жылдам емес, бірақ байыппен әрі табанды түрде дамып келеді.

БРИКС саммиттері мен ойындары: шешім қайда және қалай қабылданады

БРИКС саммиттері — жай ғана ресми хаттамалық кездесу емес. Бұл — күн тәртібі айқындалып, стратегиялық шешімдер қабылданатын және жаңа бастамалар дүниеге келетін басты алаң. 17 жыл ішінде альянс 17 саммит өткізді. Әрбірі — өз кезеңінің бетбелгісіне айналып, бірлестік дамуына айтарлықтай үлес қосты.

XVI саммит 2024 жылы 22–24 қазан аралығында Ресейдің Қазан қаласында өтті.
Дәл осы жиында БРИКС-тің кеңеюі ресми түрде жарияланып, қаржы жүйесіне қатысты негізгі мәселелер талқыланды.

XVII саммит 2025 жылы 6–7 шілдеде Бразилияның Рио—де—Жанейро қаласында ұйымдастырылды. Бұл жолы қаржы министрлері алғаш рет АҚШ-тың сауда тарифтерін ашық сынға алып, Халықаралық валюта қорын реформалауға қатысты нақты ұсыныстарын жариялады.

Алайда БРИКС тек саясат пен экономикадан тұрмайды. Бірлестік аясындағы ынтымақтастықтың маңызды бөлігіне айналған бағыттың бірі — БРИКС ойындары.

Бұл — мәдени жақындастықты арттырып, ортақ бірегейлік қалыптастыруға бағытталған халықаралық көпспорттық жарыстар.

• 2024 жыл — Ресей, Қазан қаласы
• 2025 жыл — Бразилия

Бұл — «жұмсақ күш» саясатының нақты көрінісі. Әртүрлі елдің спортшылары бір алаңда сайысқа түскен сәтте, мемлекеттер арасындағы ресми келіссөздерге қарағанда, шекара мен бөгет әлдеқайда тез жойылады.

БРИКС аясында мұнымен шектелмейтін өзара ықпалдастық алаңдары да бар:

• БРИКС Жастар форумы — жас буын көшбасшылардың идея бөлісіп, серіктестік орнататын диалог алаңы
• БРИКС Іскерлік кеңесі — мүше елдер кәсіпкерлерінің байланысын үйлестіріп, экономикалық жобаларды ортақ бағытта дамытуға арналған құрылым

2025 жылдың қазан айындағы маңызды оқиғалар

29–31 қазан күндері Санкт—Петербург қаласында БРИКС—тің VII Муниципалдық форумы өтеді. Күн тәртібінде — сауда, жасанды интеллект және қалаларды тұрақты дамытуға арналған 70-тен астам тақырыптық сессия жоспарланған. Ресей бұл алаңда жас ғалымдар форумында плутонийді «жасыл» әдіспен қайта өңдеу жобасын таныстырады. Ауқымы айрықша шараға 70-тен астам ел мен 2000-ға жуық қала өкілдері қатысады — бұл өз алдына бірегей көрсеткіш.

БРИКС туралы жиі қойылатын сұрақтар

БРИКС атауы нені білдіреді?
«БРИКС» — бұл бес елдің атауынан құралған қысқарма сөз: Бразилия (Brazil), Ресей (Russia), Үндістан (India), Қытай (China) және Оңтүстік Африка (South Africa). Атаудың ағылшынша нұсқасындағы алғашқы әріптерінен құралған.

БРИКС құрамына қандай елдер кіреді?
2025 жылдың қазан айындағы ресми дерек бойынша, БРИКС бірлестігінің құрамында 11 мемлекет бар: Бразилия, Ресей, Үндістан, Қытай, Оңтүстік Африка Республикасы, Мысыр, Эфиопия, Иран, Біріккен Араб Әмірліктері, Индонезия және Сауд Арабиясы. Алайда Сауд Арабиясының мәртебесі әлі де нақты айқындалмаған. Патшалық БРИКС-ке ресми түрде қосылғанын растаған жоқ және АҚШ-пен арадағы дәстүрлі әріптестігін сақтай отырып, геосаяси тепе-теңдікті ұстап тұр.

БРИКС-тің өз валютасы бола ма?
Жақын арада БРИКС ортақ жаңа валюта енгізуді жоспарлап отырған жоқ. Қазіргі басты назар — BRICS Pay төлем жүйесін дамыту мен есеп айырыста ұлттық валюталарды кеңінен қолдануға бағытталған. 2025 жылы бірлестікке мүше елдер арасындағы транзакциялардың 50 пайыздан астамы долларсыз жүзеге асқан — бұл осы бағыттағы нақты нәтиже деуге болады.

БРИКС пен G7 арасындағы айырмашылық неде?
БРИКС — дамушы елдерді біріктіретін және шешімдерді консенсус пен тең құқық қағидаттарына сүйене отырып қабылдайтын ұйым. Ол өзін «Ғаламдық Оңтүстіктің» өкілі ретінде танытады. Ал G7 — нарықтық либералды үлгідегі дамыған Батыс мемлекеттерінің клубы. Сатып алу қабілетінің бойынша есептелетін жалпы ішкі өнім көрсеткіші жағынан БРИКС (35,7%) бүгінде G7-ден (29%) озып тұр.

БРИКС пен Қазақстан: стратегиялық серіктестік

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев БРИКС-ке толық мүше болмау себебін елдің көпвекторлы сыртқы саясатын сақтау ниетімен түсіндірді. Бұл — шынайы әрі прагматикалық ұстаным. Өйткені көршілерің — Ресей мен Қытай, ал сауда-экономикалық байланыстарың Еуропа мен АҚШ-қа дейін созылып жатса, геосаяси тепе-теңдікті сақтау — өмір сүру өнеріне айналады.

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан ресми түрде БРИКС-тің серіктес елі мәртебесін иеленді. Бұл мәртебе елге келесі мүмкіндіктерді береді:
● Саммиттердің арнайы сессияларына қатысу
● Одақтың экономикалық күн тәртібіне ықпал ету
● БРИКС елдерімен сауда қатынастарын дамыту
● Батыспен тікелей геосаяси қақтығыстардан бойды аулақ ұстау

Бұл — салмақты шешім мен сындарлы дипломатияның көрінісі.

ҚОРЫТЫНДЫ

2025 жылы БРИКС — бұл Goldman Sachs сарапшысы ұсынған төрт елдің экономикалық клубы ғана емес. Бұл — жер бетіндегі халықтың жартысының мүддесін білдіретін ықпалды платформа.

Индия мен Қытай арасындағы аумақтық келіспеушіліктерден бастап, жаңа әлемдік тәртіпке қатысты көзқарас алшақтығына дейінгі ішкі қайшылықтарға қарамастан, ұйым кеңеюін жалғастырып, жаңа қатысушылардың назарын аударуда.

2025 жылдың қазан айында БРИКС экономикалық ынтымақтастықты одан әрі нығайтып отыр: Ресей мен Индонезия арасындағы тауар айналымы 4 миллиард долларға жетті. Ұйымға мүше болуға қызығушылық танытқан мемлекеттер саны 50-ден асты. Олардың қатарында Куба мен Малайзия сияқты серіктестер де бар. Қосылуға ниетті елдердің қатары үнемі ұлғайып келеді.

БРИКС-тің болашағы ұйым құрамындағы елдердің өзара қайшылықтарды еңсере отырып, көпполярлы әлемге деген ортақ көзқарас қалыптастыра алу қабілетіне байланысты. Қазірдің өзінде бұл бірлестіктің экономикалық әлеуеті жоғары, баламалы қаржы жүйелеріне деген қызығушылық артып келеді, ал «Ғаламдық Оңтүстік» дәстүрлі тәртіптерден шаршаған. Осындай жағдайда БРИКС-тің жаңа халықаралық тәртіптің шекараларын айқындаудағы рөлі арта түсетіні анық.

Ең маңыздысы — БРИКС әлемді өзгертеді деген болжам емес, сол өзгеріс қанша уақытта іске асатыны.

Авторы: Талғат Ғабитов—талдаушы, Big Data маманы және IT—сарапшы