Қазақстан онжылдықтар бойы халықаралық деңгейде өз ұстанымын қалыптастыруға ұмтылғанымен, ішкі тұрақтылық пен дербес жүйелерді орнықтыра алған жоқ. Соның нәтижесінде Астана сыртқы державалар мен ықпалды күштердің тартылыс аймағында қалып отыр. Мұндай жағдайда кей кездері жағымды факторлар әсер етуі мүмкін. Алайда геосаяси тұрақсыздық күшейген тұста шығындардың арту қаупі өзекті мәселеге айналады. Қазір Каспий Құбыр Консорциумы инфрақұрылымына жасалған украиналық дрон шабуылдары жиі айтылып жүр, дегенмен бұл — шығындар мен тәуекелдердің жалғыз көрінісі емес.
Қазақстан ешбір мемлекетке қарсылас емес. Осының салдарынан Астананың сенімді одақтастары жоқ. Бейбіт кезеңде бұл айтарлықтай қиындық туғызбайды. Алайда әлемде қарсы мүдделердің арасында жіктелу үдерісі қарқын алған тұста, сенімді серіктестердің болмауы — тұрақты әрі тиімді одақтар құруға кедергі келтіреді.
Өзінің дербес әрі тәуелсіз сыртқы саяси бағыты бар мемлекетке айқын мысал — Үндістан. Делидің сыртқы саясаттағы ұстанымы алдымен ұлттық мүдделер мен басымдықтарды айқындап, содан кейін сол мақсатқа жүйелі түрде ұмтылуға негізделген. Бұл жолда түрлі кедергілердің туындауы — қазіргі геосаяси ахуалда заңды құбылыс. Мұндай жағдайда елдің саяси басшылығы белгілі бір шығындарға баруға дайын, себебі стратегиялық мақсаттар басым мәнге ие.
Үндістанның АҚШ-пен арадағы іс жүзіндегі алшақтауы және әртүрлі англосаксондық одақтардан Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШОҰ) аясындағы бағытқа бет бұруы — елдің дербес саяси бағыты мен геосаяси қысымға төтеп беру қабілетінің айқын көрінісі.
Үндістанның сыртқы саясаттағы дербес ұстанымының аясында Қазақстанның позициясы біршама әлсіз көрінеді. Шығыс Еуропадағы соғысқа байланысты Ресейге қарсы санкциялар енгізілген кезде, Қазақстан іс жүзінде осы шектеу шараларына қосылды. Бұл жағдайда, Астананың Еуразиялық экономикалық одақ аясында қабылдаған құжаттарға қол қойғанын көрсетуге болар еді. Сондай-ақ, біртұтас кедендік кеңістік шеңберінде тауарлардың еркін қозғалысын қамтамасыз етуге қатысты халықаралық міндеттемелеріміз бар екенін алға тартып, Қазақстанның жауапты әріптес ретінде осы талаптарды орындап отырғанын мәлімдеуге толық негіз бар еді.
КҚК-на жасалған шабуылдар оқиғасы да осы сипаттағы мәселелер қатарында. Қазақстан мемлекеттік кірістің 40 пайызын құрайтын мұнайын экспортқа шығаратын инфрақұрылымдық нысанға тәуелді күйде қалып отыр. Алайда мұндай маңызды геосаяси үдерістер аясында Астананың ұстанымы мен дауысы Вашингтон, Киев, Мәскеу, Лондон, Анкара немесе Брюссель сияқты ойыншылардың көлеңкесінде еленбей қалуда.
Каспий Құбыр Консорциумына дрондар арқылы жасалған соққыларды ұйымдастырған тараптар Қазақстан Республикасын өздеріне нақты қатер төндіре алатын ойыншы ретінде қабылдамай отыр. 29 қараша күні Новороссийскіде болған оқиғаға қатысты Сыртқы істер министрлігінің мәлімдемесі – айтарлықтай күш жұмсаудың нәтижесінде жасалған қадам тәрізді. Алайда бұл белсенділік Астананың өз ішінде алаңдаушылық тудырғандай әсер қалдырды, себебі содан кейін ресми органдар бұл тақырыпқа қайта оралмады.
Ақорда қолдап отырған Транскаспий халықаралық көлік бағыты (ТХКБ) өзінің табиғаты бойынша Қытай мен Еуропа арасындағы сауда қатынастарына тікелей тәуелді. Егер Еуропалық одақ пен Қытай ортақ экономикалық келісімге келе алмаса, Каспий теңізі арқылы тасымалданатын жүк те болмайды. Соған қарамастан, Қазақстан бұл транзиттік жобаға өз ресурстары мен күш-жігерін жұмсап отыр.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Финляндия үшін басты әлсіздік — сыртқы саясатта жалғыз ғана бағытқа үміт артуы болды. Хельсинки КСРО-ға қарсы соғыста Германия жеңіске жетеді деген болжаммен әрекет етті. Балама шешімдер алдын ала қарастырылмаған. Соғыстың барысы өзгерген кезде, Финляндия күрделі жағдайда амалсыз ымыраға келуге мәжбүр болды: бірқатар аумақтарынан бас тартты, соғыс шығындарын өтеуге міндеттелді және саяси шектеулерді қабылдады.
Румынияда балама әрекет жоспары бар еді, сол себепті 1944 жылы Бухарест антигитлерлік коалиция жағына дер кезінде өтіп, ұлттық мүддеге төнген қауіп-қатерді барынша азайта алды. Бұл шешімге келуге Бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысу барысында жинақталған тарихи тәжірибе негіз болды. Ал Финляндия ол соғысқа іс жүзінде қатыспағандықтан, мемлекеттік шешім қабылдау тұрғысынан аса маңызды тәжірибеге ие болмады.
Көпвекторлы саясатқа байланысты Астана қазіргі жаһандық қарама-қайшылықтар жағдайында нақты бір бағытты таңдай алмай отыр және өзара қарама-қарсы сипаттағы бастамаларға қатар қатысуда. Бұл тәсіл белгілі бір жағдайда артықшылық әкеледі деген есеп бар. Алайда Қазақстанның сенімді серіктестері жоқ кезде, жеңіске жеткен тараппен бір үстел басына отыру мүмкін емес. Ал геосаяси үдерістің күрделілігі мен көпқырлылығын ескерсек, барлық бағытта ұтылып қалу қаупі айтарлықтай жоғары.
Уақыт өте келе, Қазақстанның қазіргі кезеңдегі тәжірибесі де тарихи тұрғыда талданып, бағаланары сөзсіз. Бұл ретте, бұған дейін Финляндия мен Румынияның өткеніне жасалған сараптамалық зерттеулер үлгі бола алады.
