Еуропалық одақ пен Ұлыбританияның саяси аппарат қызметкерлері даңғаза мәлімдемелерінің тасасында «кәрі Еуропаның» терең дағдарысқа ұшырағаны айқын байқалады. Еуропа құрлығында Черчилль, де Голль немесе Аденауэр деңгейіндегі саяси көшбасшылар пайда болған жағдайда, германдық рейхтер бағытындағы трансформациялардан қашып құтылу мүмкін емес. Бұл өз кезегінде милитаризацияға, нәсілдік теориялардың түрлі нұсқаларының қайта жандануына және көрші елдермен жоғары қарқынды соғыстарға әкелуі ықтимал.
Клаус Шваб өз ұстанымдарын жария түрде білдіріп келген радикалды жаһандану бағытына негізделген жоба толықтай сәтсіздікке ұшырады. Нәтижесінде гендерлік мәселелер, деколонизация ұғымдары мен инклюзивтілік тақырыптары бойынша көбейген сарапшылар қауымы, «жасыл күн тәртібінің» әсерінен әлсіреген энергетика саласы, жаңа технологиялық кезеңге бейімделе алмаған экономика және еңбек етуге ынтасы төмен, алайда әлеуметтік жеңілдіктер талап ететін Африка мен Таяу Шығыстан келген босқындар ағыны ғана қалды.
Еуропаның біртіндеп әлсіреп, құлдырайды деген болжам бар, әрі мұндай нұсқа АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздік жөніндегі жаңа доктриналық тұжырымдамасында да қарастырылған. Бұл – жағдайдың дамуының бір бағыты. Ал егер еуропалық элиталарда өзін сақтау инстинкті басым түсіп, қазіргі саяси дәрменсіз тұлғалардың орнын салмақты әрі жауапкершілігі жоғары саясаткерлер алмастырса, онда Еуропалық одақ пен Ұлыбританияны мазмұны мүлде өзгеше, бірақ аса ауыр сын-қатерлерге толы кезең күтіп тұр.
Еуроодақтың жетекші елдері – Германия мен Франция – әлеуметтік мемлекетті ұстап тұрудағы экономикалық ауыртпалықты бұрынғыдай көтере алмай отыр. Соның нәтижесінде саяси күн тәртібіне қоғамда қолдау таппайтын шаралар шығып жатыр. Алайда бұл қадамдар жүйесіз және жартылай сипатта жүргізілуде, сол себепті қолда бар ресурстар тиімді пайдаланылмай, нақты әрі кешенді реформалар іске аспай отыр.
Еуропалық одақтың бюрократиялық аппараты қазіргі жағдайдың талаптарына сай келмейтіндігін айқын көрсетіп отыр. Бір жағынан, саяси себептерге байланысты арзан ресейлік энергия ресурстарынан бас тарту салдарынан өнеркәсіпке арналған электр энергиясының құны бес есе өсті. Екінші жағынан, шектен тыс экологиялық директивалардың қабылдануы осы салада дағдарыс туғызып, Катардың ЕО-ға сұйытылған табиғи газ жеткізуді тоқтату мәселесін қарастыруына негіз болып отыр.
Еуропалық одақ өкілдерінің Қазақстан Республикасына жиі жасаған сапарлары ЕО институттарының сыртқы саяси ұстанымдарын ілгерілетуге бағытталған жүйелі сипатқа ие. Аталған сапарлар барысында Еуропалық одақтың лауазымды тұлғалары Астанаға демократиялық даму, санкциялық саясат, гендерлік және әлеуметтік инклюзия мәселелері, климаттың өзгеруі, сондай-ақ «көміртек салығын» енгізудің маңызы жөнінде ұстанымдарын жеткізеді. Нәтижесінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарының өкілдері практикалық нәтижесі шектеулі, негізінен протоколдық сипаттағы іс-шараларға уақыт бөлуге мәжбүр болып отыр.
Осыған ұқсас тәсілді Франция Президенті Эмманюэль Макронның Қытай Халық Республикасына жасаған соңғы сапары кезінде де байқауға болады. Париж Пекинге жағдайға сәйкес келмейтін талаптар қояды, ал Қытай тарапы оларды негізсіз деп қабылдамай тастаған жағдайда, дипломатиялық тұрғыдан орынсыз мәлімдемелер мен ретсіз риторика көрініс табады. Алайда уақыт пен ресурстардың тиімсіз жұмсалуына әкелетін, нақты нәтижеге жеткізбейтін бұл модель өзгеріссіз күйінде қалып отыр.
Еуропалық одақ секілді күрделі интеграциялық бірлестіктер әлсіреген жағдайда, философ Гегельдің тұжырымдамасына сәйкес, саяси және институционалдық үдерістер бастапқы құрылымдық негіздерге қайта оралуы мүмкін. Құрлықтық Еуропадағы жетекші мемлекет ретінде Германияның рөлі басым екенін ескерсек, ықтимал даму бағыты елдің тарихи мемлекеттік модельдеріне бет бұруымен байланыстырылады. Еуропа өнеркәсібінің қазіргі жағдайы, қарыздық жүктеменің көлемі, сондай-ақ қабылдаушы қоғамдарға интеграциялануға бейімділігі төмен мигранттар санының артуы осы бағыттағы пікірталастардың күшеюіне себеп болып отыр. Сарапшылардың пайымдауынша, бұл факторлар алдағы кезеңде Еуропадағы саяси құрылымдар мен басқару модельдеріне қатысты жаңа сценарийлердің қарастырылуына негіз болуы мүмкін.
Сарапшылардың пікірінше, бұл жағдай мемлекеттік идеологияның қатаюына, милитаризация үдерістерінің күшеюіне және ксенофобиялық көңіл күйдің артуына алып келуі мүмкін.
Ресей бағыты бойынша риториканың күшеюі аясында Еуропаның сыртқы саяси ұстанымдары қайта қаралуда. Ресей Президенті Владимир Путин Мәскеудің еуропалық елдермен тікелей қақтығысқа дайын екенін мәлімдегеннен кейін, мәлімдемелердің үні бәсеңдегені байқалды. Бұл Еуропалық одақ пен Ұлыбританияның қазіргі уақытта кең көлемді әскери қимылдар жүргізуге қажетті әскери әлеуетінің жеткіліксіздігімен байланысты.
Сонымен қатар Германия тарапынан соңғы уақытта жасалған ауқымды әскери тапсырыстар елдің қауіпсіздік саясаты жаңа бағытқа бет алғанын аңғартады. Сарапшылардың пікірінше, алдағы кезеңде еуропалық саясаткерлер қалыптасып отырған жағдайды қайта бағалап, ұзақ мерзімді даму сценарийлерін айқындауға ұмтылуы мүмкін. Егер аталған бағыт сақталатын болса, талдаушылар Еуропаның шығысқа қатысты саяси және қауіпсіздік стратегияларында белсенділіктің артуын жоққа шығармайды.
Жалпы алғанда, қалыптасқан жағдай тұрақты деп бағаланбайды. Еуроодақ пен Ұлыбритания кеңістігінде не әлсіреген, қызмет ету қабілеті төмен мемлекеттік жүйе, не қауіпсіздік тұрғысынан агрессивті сипатқа ие модель қалыптасуы мүмкін деген болжамдар айтылуда. Осыған байланысты Еуропаның шығыс бағытындағы көршілері, оның ішінде Қазақстан да, алдағы кезеңде Батыс тарапынан туындауы ықтимал жаңа күрделі мәселелерге дайын болуы қажет деген пікірлер тарауда.
