Матвей СОБОЛЕВ

23 қыркүйекте Украина тарапынан жасалған шабуылдың нәтижесінде Запорожье атом электр станциясы сыртқы электр энергиясымен қамтылу мүмкіндігінен айырылды. Осыған байланысты реакторлардың қауіпсіздік жүйелері ішкі дизель-генераторлар арқылы жұмыс істеуге көшті. Мамандардың бағалауынша, мұндай жағдай станцияда «Фукусимаға» ұқсас апаттың туындауына әкелуі мүмкін. Станцияны ұзақ уақыт бойы электр қуатынсыз қалдыру – ядролық қауіпсіздікке айтарлықтай қатер төндіреді.Ресей Украинаға ядролық соққы жасайтын болса, бұл әрекетке Беларусь те, Қытай да, Үндістан да оң көзқарас танытпайды.

2025 жылдың басынан бері алтынның спот нарығындағы құны 44%-ға өсті. Айта кету керек, 2024 жылы бұл көрсеткіш 27%-ды құраған. Спот нарығында тауарлар мен қаржы құралдары нақты жеткізілім мақсатында саудаланады, ал есеп айырысу әдетте 1–2 жұмыс күні ішінде жүзеге асады. Қазіргі үрдіске сәйкес, сары түсті асыл металл көптеген елдердің алтын-валюта резервтеріндегі АҚШ долларын біртіндеп ығыстырып келеді. Бұл құбылыс әсіресе даму үстіндегі мемлекеттерде айқын байқалуда. Франциялық қаржы конгломераты Société Générale ұсынған деректерге сәйкес, 2023 жылдың төртінші тоқсанынан бастап әлемнің орталық банктері резервтік активтер құрылымында доллардың үлесін азайту үрдісін қайта жалғастырды.

Ресей мен Польша арасындағы дрон дауы, нақтырақ айтқанда, Мәскеу мен НАТО-ның (әсіресе оның еуропалық мүшелерінің) арасындағы келіспеушілік – геосаяси күштердің қайта түзіліп жатқанын айғақтайтын оқиға болды. Кремль Шанхай ынтымақтастық ұйымының мерейтойлық саммиті мен Жапонияға қарсы Жеңіс парады барысында Қытай тарапынан қандай да бір сенімді кепілдіктер алған болуы мүмкін. Әйтпесе, Ресей Федерациясының Еуропа бағытындағы ұстанымының күрт қатаңдауын түсіндіру мүмкін емес. Бұл жағдайдың Қазақстан үшін де белгілі бір салдары болары сөзсіз.

Әскери және бейбіт мақсаттағы ресурстар арасындағы шекара мүлдем жойылды деуге болады. Қазіргі таңда қақтығыста пайдалануға болатын кез келген ресурс – тікелей немесе жанама түрде – қазірдің өзінде іске қосылған немесе алдағы уақытта қолданылатын болады. Ал Қазақстанның жаһандық текетірес жағдайында көпвекторлы саясат ұстанып, сырт қалуы мүмкін деген тұжырым – шын мәнінде мазмұнсыз. Өйткені халқымыз, географиялық орналасуы мен табиғи-экономикалық ресурстары қай сценарий болмасын, мүдделері қайшы күштердің стратегиялық есептерінде міндетті түрде ескеріледі.

Тарихи саясатты тарихи ғылыммен шатастыруға болмайды. Тарих ғылымы — «оқиға қалай өтті?» деген сұраққа жауап іздеп, белгілі бір елдің нақты аймағындағы күнделікті өмір құрылымдарының дәл қазіргі күйінде қалыптасуына қандай тарихи себептер әсер еткенін зерттейді. Ал тарихи саясат — бұл мемлекеттік идеология мен басқарудың құралы. Ол арқылы билікке қолайлы оқиғалар интерпретациясы мен түсіндірмелері қоғам санасына сіңіріледі. Бұл тұрғыда Өзбекстан айтарлықтай нәтижеге қол жеткізгені байқалады.