Ресей мен Польша арасындағы дрон дауы, нақтырақ айтқанда, Мәскеу мен НАТО-ның (әсіресе оның еуропалық мүшелерінің) арасындағы келіспеушілік – геосаяси күштердің қайта түзіліп жатқанын айғақтайтын оқиға болды. Кремль Шанхай ынтымақтастық ұйымының мерейтойлық саммиті мен Жапонияға қарсы Жеңіс парады барысында Қытай тарапынан қандай да бір сенімді кепілдіктер алған болуы мүмкін. Әйтпесе, Ресей Федерациясының Еуропа бағытындағы ұстанымының күрт қатаңдауын түсіндіру мүмкін емес. Бұл жағдайдың Қазақстан үшін де белгілі бір салдары болары сөзсіз.
Владимир Путиннің Ресейді ширек ғасыр бойы (ротациялармен бірге) басқаруы оның психологиялық портретін сарапшылар тарапынан жан-жақты зерттеуге мүмкіндік берді. Кремль басшысының басты ерекшелігі – тәуекелі жоғары саясаттан аулақ болуы және тек сенімді шешімдерді таңдауы.
Қырымның қайтарылу тарихы жаңсақ пікір қалыптастырмауы тиіс. Ресей Федерациясының «тиімді жағалау сызығы» (бұл ұғым экономика мен әскери стратегияда қолданылады) Кеңес Одағы мен Ресей империясымен салыстырғанда әлдеқайда қысқа. Сондықтан мұндай жағдайда Мәскеу қай билік кезеңінде болмасын, кез келген күшпен соғыс жүргізуге дайын. Батыспен қазіргі текетірес те айтарлықтай мәнге ие: бүкіл ресейлік тарихтағы Батысқа ең жақын басқарушы элита ұжымдық Батыспен гибридті соғыс жүргізіп отыр. Тіпті қаламаса да, бұл процестен тыс қалмай отыр.
Ресейдің Сириядағы әскери операциясы — геосаяси эксперименттер санатына жатады. Операцияның негізгі стратегиялық жоспарын иран генералы Касем Сулеймани әзірлеген. Ол иран қарулы күштері мен проирандық құрылымдардың құрлықтағы қатысуын қамтамасыз етті. Ал Ресей тарапы әуе күштерімен, арнайы мақсаттағы бөлімшелермен және «Вагнер» жеке әскери компаниясымен атсалысты. Себебі кез келген ірі мемлекеттің әскери әлеуеті үшін нақты ұрыстағы тәжірибе – аса маңызды фактор.
Кремльдің Шығыс бағытына бет бұруы баяу әрі жүйесіз жүрді. Мұны 2016 жылғы қыркүйекте Владимир Путиннің Си Цзиньпинмен алдын ала келісілген кездесу барысында күтпеген жерден кері шегінуі дәлелдейді.
Алайда уақыт өткен сайын жағдай шиеленісе түсті. 2024 жылыы 24 ақпанда басталған арнайы әскери операция 2025 жылдың күзіне қарай соғысқа айналды. Қазір шешуші әрекеттердің санаулы ғана кезеңі қалды: стратегиялық басқару орталықтарына соққы беру, Днепр өзеніндегі негізгі көпірлерді істен шығару, сондай-ақ жүк пойыздары доңғалақ табандарын ресейлік өлшемнен еуропалыққа ауыстыратын теміржол тораптарын жою. Бұған қоса, Украинадағы энергетикалық инфрақұрылымды толықтай істен шығару мүмкіндігі де жоққа шығарылмайды.
Еуропалық элита Украинадағы қақтығыстың бейбіт жолмен аяқталуынан қауіптенеді, себебі мұндай жағдайда шығынды мойындауға тура келеді. Ақпараттық әсерге қарамастан, Еуропа азаматтары Брюссель, Берлин, Париж және Рим басшылығынан қаржының нақты қайда жұмсалғанын сұрайды. Осыған байланысты Еуропалық одақ пен Ұлыбританияның ресми мәлімдемелері барған сайын қатаң сипат алып отыр, әсіресе Германия мен Франция бұл үдерісте белсенділік танытуда.
Аляскаға қатысты мәселе мен Владимир Путиннің Тяньцзинь мен Бейжің қалаларына сапарына дейін Ресей Федерациясы сыртқы сынға мүлдем назар аудармайтын, бейтарап ұстанымда екенін көрсетіп келген. Алайда кейінірек Украина аумағының тыл бөлігіне жасалған зымырандық және пилотсыз ұшқыш аппараттары арқылы қысым күшейтіліп, соның салдарынан «Гербер» типіндегі құрылғылар Польша аумағына дейін ұшып барды.
Кремльдің бұл әрекеті Еуропалық бюрократия мен әскери топтардың ашуын туғызуды мақсат еткен сыңайлы. Польша Премьер-министрі Дональд Тусктың сөзінен олардың наразылығы анық байқалады.
Дегенмен, НАТО-ның әрекеті әркелкі болды. Чехия сияқты елдер нақты әскери көмек көрсетіп, қолдау жіберді. Франция секілді мемлекеттер тек үш «Мираж» ұшағын жіберумен шектеліп, қатысуын символдық деңгейде қалдырды. Ал АҚШ президенті Дональд Трамптың мәлімдемесінде бұл оқиға жұмыс барысындағы жай ғана келеңсіздік ретінде сипатталып, ресейлік ұшқышсыз аппараттар «қателесіп кеткен» деп түсіндірілді.
Вашингтон 5-бапты іске қоспайтынын анық білдірді. Осыдан кейін Еуропаның бұрынғыдай қатаң соғыс риторикасы да бәсеңдеп, жай ғана наразылық деңгейінде қалды.
Сосын бір сәтте бәрі Ресейдің Балтық елдері мен Финляндияға қарсы соққы беруге арналған күштері қазірдің өзінде едәуір көп екені және әлі де күшейіп келе жатқаны байқалды. Ресейдің Балтық флоты барлық жағынан белсенділігін арттырды.
Шын мәнінде, Кремль Қытайға арқа сүйеп, Еуропаны елеулі түрде алаңдатты. Мәскеу шиеленісті жаңа деңгейге көтергеннен кейін, Вашингтон жағдайды ушықтырмауға шешім қабылдады — бұл Ресей мен Қытай арасындағы ықпалдастықтың тереңдеуіне жол бермеу үшін жасалды. Осылайша, АҚШ Еуропаға қақтығысты одан әрі өршітуге қолдау білдіруден іс жүзінде бас тартты.
Ресей Қытайдың геосаяси орбитасына енгеннен кейін өз бетінше әрекет ету мүмкіндігі біршама шектелді. Алайда Пекин рұқсат берген бағыттарда оның ықпалы едәуір күшейіп, позициясы айтарлықтай нығайды.
Енді Астана алдында маңызды стратегиялық таңдау тұр: Қазақстан нақты бір геосаяси блокқа қосыла ма, әлде бұрынғыдай түрлі бағыттар арасында теңгерім сақтап, өз ұстанымын бейтарап күйде жалғастыра ма — осының бәрін байыппен таразылауға тура келеді. Бұған дейінгі арақашықтық сақтау саясаты ел үшін айтарлықтай шығынға әкелді: Қазақстан «Сібір күші – 2» жобасынан тыс қалды. Енді магистральдық газ құбыры республика аумағының орнына Моңғолия арқылы өтетін болды, ал еліміздің солтүстік өңірлерін газдандыру жұмыстары белгісіз мерзімге шегерілді.
