15 жыл бұрын Қазақстанның Денсаулық сақтау министрлігі Алматыда Екінші дүниежүзілік соғыс мүгедектеріне арналған жаңа госпиталь салуға уәде берген болатын. Ол ескі, апатты жағдайдағы ғимараттың орнына салынады деп жоспарланған. Бұл корпус соғысты, қайта құру жылдарын және ауыр 90-жылдарды бастан кешірген еді. Сол кезде ардагерлерге: «жердің бір гектары да сатылмайды, ал жаңа ғимарат жақын арада салынады» деп сендірген болатын. Алайда бүгінгі таңда 24 гектар жердің тек жартысы ғана қалған – қалған аумақ жеке коттедждермен тығыз салынған. Госпиталь әлі де салынбаған, ал емделуге кезек 2031 жылға дейін созылып кеткен. Батырларға қамқорлықтан басталған бұл оқиға – жүйелі немқұрайлылық пен үнсіз жасалған сатқындықтың айқын көрінісіне айналды.
2025 жылдың қазан айының басында Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің өкілдері, Ауғанстан соғысына қатысқандар, Чернобыль апатының салдарын жоюға атсалысқандар, «ерекше қауіп-қатер аймағында қызмет еткен» әскери қызметшілер, жергілікті соғыс қимылдарының қатысушылары мен техногендік апаттардан зардап шеккен азаматтар Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа, сондай-ақ министрлік мен ведомство басшыларына арнап бейнеүндеу жазды. Олар Алматыдағы Ұлы Отан соғысының мүгедектеріне арналған Республикалық клиникалық госпитальдің тағдырына алаңдаушылық білдіріп, өз өтініштерін жеткізді. Арада 15 жыл өтсе де, Денсаулық сақтау министрлігі басшылығы «құрылысты жақын арада бастаймыз» деген уәдесін орындай алмай келеді — айтылған сөздер әлі күнге дейін тек қағаз жүзінде қалып отыр.
Бұл жағдай қалай басталғанын еске түсірейік.
2010 жылдың қараша айында ҚР Денсаулық сақтау министрлігі ресми мәлімдеме жасап, zakon.kz сайты былай деп жазған: «Алматы қаласындағы Ұлы Отан соғысының мүгедектеріне арналған Республикалық клиникалық госпитальдің корпусын тиісті талаптарға сай келтіру бағытында қажетті шаралар қабылданып жатыр. Алаңдауға еш негіз жоқ — госпиталь орналасқан аумақтан бірде-бір шаршы метр жер басқа біреуге берілмейді».
2010 жылдың 12 тамызында Алматы қаласының Төтенше жағдайлар департаменті госпитальды босатып, науқастарды көшіру және нысан аумағына кіруді шектеу туралы хат жіберді.
«Алматы қаласы әкімдігіне қарасты «СейсмоҚорғауҚұрылыс» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны госпиталь корпустарының техникалық жағдайына толық зерттеу жүргізді. Қорытындысы бойынша, 7-блокты бұзып, қалған блоктарға күрделі жөндеу және сейсмикалық тұрғыдан нығайту жұмыстарын жүргізу қажет екені анықталды. Сонымен қатар, госпиталь аумағынан суды дұрыс бұруға бағытталған кешенді шаралар қабылдау қажеттілігі де көрсетілді. Сол кездегі Денсаулық сақтау министрлігі (министр Жақсылық Досқалиев болған, – ред.) Алматы қаласы, Ладушкин көшесі, 120-а мекенжайындағы госпитальдің жоғарғы корпусы негізінде 240 орындық жаңа заманауи емдеу корпусының құрылысын бастау туралы шешім қабылдады. Құрылыс кезеңінде госпитальдің 90 төсегі уақытша Алматы мен Астана қалаларындағы медициналық ұйымдарға қайта бөлінетін болды. Сол тұста министрлік: “Бүгінде медициналық көмек толық көлемде көрсетілуде”, – делінген 15 жыл бұрынғы Денсаулық сақтау министрлігінің хабарламасында.
2011 жылы құрылыс жұмыстарын бастау жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеуге арналған техникалық тапсырма негізінде жоспарланған еді. Тіпті сол жылы-ақ құрылысқа бастама беру жөнінде ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Республикалық бюджет комиссиясына ұсыныс жолдаған еді.
Алайда осыдан кейін министрлікте басшылық ауысты: Жақсылық Досқалиевтің орнына марқұм Салидат Қайырбекова келді, одан соң Тамара Дүйсенова ведомствоны басқарды. Алайда бұл кезеңдерде госпитальге қатысты нақты жұмыс атқарылмады.
2018 жылы, яғни сегіз жыл өткен соң, Алматы қаласы әкімдігі жанындағы «Интернационалист-жауынгерлер» үйлестіру кеңесінің төрағасы Мұрат Абдушүкіровтің бастамасымен сол кездегі ҚР Денсаулық сақтау вице-министрі Алексей Цой оңтүстік астанаға іссапармен келді.
Сол кезде жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу жұмыстары басталатынын мәлімдеді (еске сала кетейік, дәл осындай мәлімдеме Досқалиевтің кезінде де жасалған болатын). Денсаулық сақтау министрлігі жобалау жұмыстарын 2019 жылдың үшінші тоқсанында аяқтауды, ал 2020 жылдан бастап құрылысқа кірісіп, 2021 жылы нысанды толық аяқтауды жоспарлаған.
Кейін әлемді жайлаған COVID-19 індеті басталып, ел екі жыл бойы төтенше жағдай тәртібінде өмір сүрді. Алайда 2022 жылы, Алексей Цой Денсаулық сақтау министрі қызметінен кеткеннен кейін де (ол бұл ведомствоны бір жарым жыл ғана басқарды), оның орнына келген Ажар Ғинияттың тұсында да құрылыс жұмыстары басталмады.
Алайда интернационалист-ардагерлердің бастамасымен тағы бір даулы жағдай туындады.
«Госпитальге тиесілі 26 гектар жердің 15 гектары жаңадан құрылған бау-бақша серіктестігіне рәсімделіп, сол аумақта тұрғын үйлер салына бастады. Қалған 11 гектар жерге де Денсаулық сақтау министрлігі профессор-оқытушылар құрамына арналған тұрғын үй кешенін салмақ болған. Бірақ біз бұған жол бермедік, мәселені көтеріп, дабыл қақтық», – деді Мурат Абдушкуров БАҚ-қа берген сұхбатында.
2026 жылдың ақпанында Ақмарал Әлназарова Денсаулық сақтау министрлігін басқарғанына екі жыл толады. Алайда, госпиталь құрылысы әлі күнге дейін басталған жоқ. Бұған қоса, көп жылдан бері созылып келе жатқан бұл жобаны соңына дейін жеткізу туралы уәде де енді берілмейтін болды.
Алайда интернационалист жауынгерлер берілмей келеді. Олар жауапты шенеуніктерге 1943 жылы салынған Республикалық клиникалық госпитальдың Ұлы Отан соғысы кезіндегі ауыр кезеңдерді, Кеңес Одағының ыдырауын, ел тәуелсіздігінің алғашқы дағдарысты жылдарын бастан өткергенін, соған қарамастан елдің әскери және техногендік тарихының куәгерлері болған азаматтарға – ерекше санаттағы пациенттерге медициналық көмек көрсетуді жалғастырып келгенін тұрақты түрде еске салып отырады.
Бүгінгі билік өкілдері бұл ардагерлердің алдында бас иіп, құрмет көрсетуі тиіс еді. Алайда, олардың орнына бұл азаматтардың сөзіне құлақ аспай, мәселе мүлде жоқтай кейіп танытып отыр.
Жақында ғана Алматыдағы Ауғанстан соғысы ардагерлерінің үйлестіру кеңесі «ғасыр құрылысы» аталып кеткен нысанның аумағына барып, арнайы репортаж дайындады. Онда мемлекеттік органдардың 15 жыл ішінде тек жаңа ғимарат салмақ түгілі, бұрынғы ескі госпитальдың қаңқасы мен қираған құрылысын да толық бұза алмағаны ашық көрсетілген.
Президентке жолдаған бейнеүндеуінде ардагерлер үш қарапайым сұрақ қойды: жаңа госпитальдың құрылысы қашан басталады? Бұл құрылыс жүзеге аса ма? Әлде бұл жер теліміне қатысты басқа біреулердің жеке жоспары бар ма?
Алматыдағы госпиталь мәселесі – жай ғана шенеуніктік салғырттықтың мысалы емес, бұл – тереңірек жатқан үрдістің, яғни қоғамдық жадының көмескіленуінің белгісі. Тарихи жады мен ұрпақтар сабақтастығын ұдайы тілге тиек ететін Қазақстан үшін осы госпиталь төңірегіндегі әрекетсіздік тым айқын көрініп отыр. Тәртіп пен жауапкершілікке дағдыланған ардагерлер өздері адал қызмет еткен мемлекеттің неге өз уәдесіне тұрмай отырғанын түсіне алмай отыр.
Ардагерлер 2026 жылдың сәуіріне дейін үндеуге билік тарапынан жауап болмаса, олар Астанаға барып, тиісті мекемелердің басшыларымен жеке кездесуге ниетті екенін ескертті. Олар енді жергілікті бюрократияның әрекеттеріне сырттай қарап отыруға дайын емес. Сөзге шешен, бірақ іске жоқ. Уәде бергіш, бірақ оны орындауға асықпайтын жүйеден шаршаған.
