«Eurasia24.media» ақпарат агенттігінің «Гүлнәр мен граната» оқиғасын, оның «құрбысы», «банк» және «банкирге» қатысты желісін басынан бастап жүйелі түрде бақылауға алғаны – орынды шешім болды. Билік, банк секторы және ақпараттық кеңістік арасындағы күрделі қарым-қатынасты еске салатын бұл тақырып кей тұста стриптиз-шоуға ұқсайтын сипат алып, тараптардың бірін-бірі жария түрде «әшкерелеуімен» жалғасып келеді.
Қалай болғанда да, күнделікті астан кейін ең қажет дүние – ол ақпарат. Саналы адам үшін бұл – тіршілікке қажет келесі маңызды ресурс. Сондықтан ақпарат қалай дайындалып, қалай ұсынылатыны да құпия қалмауы тиіс. Иә, бұл үдерісті білу тәбетті ашпауы мүмкін, бірақ бұл – ақпараттық тазалықтың шарты. Шындық пен өтіріктің ара-жігін ажырата білудің жалғыз жолы.
Осы орайда қоғам алдында Гүлшат-Гүлнар Бажкенованың еңбегі зор. Ол қаржылық «әріптесімен» қақтығысып, ақыры өзінің де, өзгенің де бетпердесін ашуға бел буды. Бұл – қоғам үшін өте маңызды қадам.
Оқиғаның қазіргі, жаңа кезеңінің ерекшелігі – назар аударарлық жайттардың қатарын журналист Гүлжан Ерғалиеваның толықтыруы. «Қақтығыстың көлеңкесінде Нұртілеу тұр. Бажкенова АҚШ-қа кетуді жоспарлап отыр. Orda әрі қарай жасай бермек!» – деген тіркестер тақырып ретінде шығарылғанымен, материалдың мазмұны әлдеқайда ауқымды. Онда айтылған ақпаратты сөзбен толық жеткізу мүмкін емес – оны өз көзіңізбен көріп, тыңдаған дұрыс. Сілтеме бойынша өтіп, танысуға болады:
«Елмедиа» алаңында ақпарат кеңістігіндегі батыр-әйелдердің кездесуі өтті . Олардың жүздесуіне себепкер болған – Максат Ганиев. Дәл сол Ганиев – «Orda» медиажобасының ресми түрде құрылтайшысы болған, бірақ жоба жетекшісі Бажкенова оны бұрын-соңды көрмегенін айтып, онымен кездесуге тырысып жүргенін бірнеше рет мәлімдеген.
Бұл жолы Максат Ганиев тек ашық түрде көрініп қана қойған жоқ, сонымен қатар кездесудің бастамашысы да болды. Оқиғаның мазмұны келесідей сипатталған:
«Elmedia редакциясына Максат Ганиев хабарласып, өз ұстанымын білдіру үшін пікір айтуға алаң ұсынуды сұрады. Себебі Бажкенова бұл жағдайды өз мүддесіне сай сипаттауды жалғастырып жатыр. Біз бұл тақырыпты жариялауға келістік, бірақ не студияда тікелей диалог форматында, не әр тараппен бөлек әңгімелесу арқылы екі тарапты да тыңдау туралы шарт қойдық. Тараптар екінші нұсқаны, яғни сырттай диалог форматын таңдады. Әңгіме қысқа болмады, дегенмен біз бастапқыда уақыт шектеуін белгілеген едік. Дегенмен, толық бейтарап болу үшін әңгімені өзгеріссіз беруге тырыстық, тек кейбір қайталанған және негізгі тақырыптан ауытқыған тұстарын қысқарттық».
Нәтиже, шынымен, алдын ала уәде етілгендей – бүкпесіз, сол қалпындағыдай болып шықты.
Біз бұл әңгімені қайта тарқатып айтып жатпаймыз. Тағы да көруге кеңес береміз!
Ал «Еуразия-24» редакциясы атынан үш-ақ пікір айтылады.
Бірінші пікір.
«Orda» мен «Elmedia» шығарып отырған ақпараттық өнім – бұл, ең алдымен, бизнес. Қаржылық көрсеткіштеріне қарағанда, бұл ауқымды бизнес. Ал мазмұны мен бағытына қарағанда, бұл – тікелей саясатпен тоғысатын ірі ақпараттық бизнес түрі. «Граната ұстаған Гүлнараның» мәлімдемелеріне сүйенсек, бұл өзара байланысқа мемлекеттің де қатысы бар, нақтырақ айтқанда, ішкі саясатқа жауапты атқарушы құрылымдар деңгейінде қатысты. Сонымен қатар, айтылған жайттарға қарағанда, бұл байланыс сыртқы саясатты да қамтиды. Шын мәнінде, мұның бәрін бұрыннан сезіп-біліп жүргенбіз. Алайда «Orda» тарапынан жарияланған ақпараттар енді жай болжам емес, ресми хаттамаға тіркелетін нақты куәлік іспетті әсер қалдырады.
Екінші пікір.
Ақпараттық бизнес кез келген басқа саладан түбегейлі ерекшеленеді. Себебі ол ұсынатын өнім тұтынушыға тегін жеткізіледі. Ал медиабизнес өкілі, керісінше, өз контентінің кең аудиторияға қолжетімді болуы үшін үнемі қаржы жұмсайды — мазмұн өндірісіне де, оны таратуға да қаражат салады. Иә, егер медиажоба сәтті жүзеге асса, жарнамадан пайда түсуі мүмкін. Алайда, жарнама ешқашан қоғамдық-саяси бағыттағы бұқаралық ақпарат құралының шығындарын толық өтемейді.
Бұл салаға аз да болса қатысы бар кез келген адам ақпараттық медиабизнестің табиғатын жақсы біледі. Сондықтан Максат Ганиевтің бұл іске пайда табу үшін кіріскені туралы әңгімесі бастапқыдан-ақ шындыққа жанаспайды. Оның Бажкеноваға компанияның 100 пайыз үлесін бөліп төлеу шартымен сатқанын, кейін ешқандай дивиденд алмағанын, ал содан соң сол үлестің 70 пайызын қайтадан 65 миллион теңгеге қолма-қол сатып алғаны туралы оқиға да — шындықтан гөрі фантастикаға жақын. Ал ең таңғаларлығы — мына тұсы: «…қарызын өтемей кетіп қалмас үшін, оған ақша берді…» дегені тіпті қисыннан мүлде алшақ.
Ал Гүлнара Бажкенованың «Orda» медиажобасын ашу барысында нақты келісімдер Kaspi банкімен жасалды деген мәлімдемесі, ал «құрбысы» Маржан (Kaspi.kz корпоративтік коммуникациялар бөлімінің жетекшісі) — делдал, ал Ганиев — жай ғана аты-жөні үшін қойылған тұлға болғаны туралы сөзі шындықтың нақ өзі болмаған күннің өзінде, қазақстандық ақпараттық кеңістіктің ішкі логикасынан мүлде тыс жатқан дүние емес. Яғни, бұл жағдай көпшілікке жақсы таныс медиа практикамен үйлесетін сценарий аясында қабылданады.
Үшінші пікір — «Elmedia» жобасына қатысты. Гүлжан Ерғалиева басқаратын бұл жоба Kaspi банкімен байланысты емес екені анық. Дегенмен, мазмұндық және риторикалық тұрғыдан алғанда, параллель көп. Ресей мен оның президентіне деген көзқарастан бастап, жиі сілтеме жасалатын «дереккөздерге» дейін — бәрінде ұқсастық бар. Ол дереккөздер бірдей емес шығар, бірақ бәрібір бір ақпараттық «ас үйдің» үстелінен шыққандай әсер қалдырады. Сондықтан «Elmedia» жобасының бұл тақырыпқа араласуы — қисынды да, уақытылы қадам. Осы арқылы мәселе одан сайын қызықты бола түсті.
P.S.
Айта кету керек, бізге Гүлнара Бажкеноваға қатысты қылмыстық іс қозғалғаны жайлы хабарлама келіп түсті. Не де болса, «ештен кеш жақсы» деген сөз бар.
Осы орайда, «Еуразия 24» өзінің алдыңғы жарияланымындағы сөзін тағы бір еске сала кетеді:
«Orda» медиажобасы тарапынан жоғары лауазымды тұлғаларға қатысты мемлекеттік сатқындық деңгейіндегі қылмыстар жасады деген ауыр айыптаулар шындыққа жанаса ма, жоқ әлде ойдан шығарылған дүние ме — мұны дөп басып айту қиын. Дегенмен, қандай жағдай болмасын, бұл ақпарат жария түрде айтылды, енді, ең болмағанда, ұлттық заңнамада көзделген тиісті мемлекеттік органдардың функционалдық міндеттерін орындау шеңберінде ресми жауап қайтарылуы тиіс. Мұндай жағдайда жазасыз құтылып кету мүмкін емес және ол не қылмыстық әрекеттер үшін, не қасақана жалған жала үшін жауап беруікерек.
