2025 жылдың басынан бері алтынның спот нарығындағы құны 44%-ға өсті. Айта кету керек, 2024 жылы бұл көрсеткіш 27%-ды құраған. Спот нарығында тауарлар мен қаржы құралдары нақты жеткізілім мақсатында саудаланады, ал есеп айырысу әдетте 1–2 жұмыс күні ішінде жүзеге асады. Қазіргі үрдіске сәйкес, сары түсті асыл металл көптеген елдердің алтын-валюта резервтеріндегі АҚШ долларын біртіндеп ығыстырып келеді. Бұл құбылыс әсіресе даму үстіндегі мемлекеттерде айқын байқалуда.
Франциялық қаржы конгломераты Société Générale ұсынған деректерге сәйкес, 2023 жылдың төртінші тоқсанынан бастап әлемнің орталық банктері резервтік активтер құрылымында доллардың үлесін азайту үрдісін қайта жалғастырды. Сарапшылардың бағалауынша, сол кезеңнен 2025 жылдың қыркүйек айының басына дейін доллардың үлесі жиынтық түрде 6%-ға қысқарып, орталық банктердің жалпы резервтеріндегі үлесі 50%-дан төмен деңгейге түскен. Сонымен қатар, алтынның үлесі осы кезеңде 8%-ға артып, 23%-ға жетті.
Керісінше, бұл валюталардың әрқайсысының орталық банктердің алтын-валюта резервтеріндегі үлесі де қысқарған. Мұндай динамика фиаттық (қамтамасыз етілмеген) валюталарға деген жалпы сенімнің төмендегенін және капиталдың ішкі құны бар активтерге қарай бағыт алғанын көрсетеді. Осы тұрғыдан алғанда, алтын – өзінің табиғи құндылығымен және ақшаға тән барлық функцияларды толық орындай алатын – мінсіз қаржы құралы саналады.
Дүниежүзілік алтын кеңесі (World Gold Council – WGC) 73 орталық банктің өкілдері арасында сауалнама жүргізлді. Респонденттердің 76 пайызы алдағы бес жылда алтын резервтері өседі деп санайды. Былтыр бұл пікірмен келіскендердің үлесі 69 пайыз болған. Сонымен қатар, сауалнамаға қатысушылардың төрттен үші бес жылдан кейін доллар резервтері қазіргі деңгейден аз болады деп есептейді. Өткен жылы мұндай көзқарасты ұстанғандар 62 пайызды құраған.
2020-жылдардан бері әлемнің орталық банктері жыл сайын алтынды сату көлемінен шамамен 1000 тоннаға артық мөлшерде сатып алуда. 2010-жылдары бұл көрсеткіш жылына орта есеппен 500 тонна көлемінде болған. Алтынның бір унциясы 3800 АҚШ долларынан асқаннан кейін де орталық банктердің сатып алу көлемі қысқарған жоқ.
Орталық банктердің мұндай қадамын үш негізгі фактормен түсіндіруге болады: біріншіден, алтын дағдарыс кезңінде қауіпсіз актив ретінде сенімді құрал болып саналады. Екіншіден, геосаяси және сауда саласындағы тұрақсыздық жағдайында алтын өтімді резерв ретінде сұранысқа ие. Үшіншіден, алтын инфляциялық тәуекелді хеджирлеу, яғни олардан қорғау және өтемдеу қасиетіне ие.
Аталған үш фактордың әрқайсысы тереңірек талдауды қажет етеді. Мысалы, Ресейдің шамамен 350 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі мемлекеттік резервтерінің бұғатталуы – «саяси белгісіздік» ұғымының нақты көрінісі. Бұл дегеніміз, егер сіздің резервтеріңіз батыс валюталарында сақталса және олар батыс қаржы институттарында орналастырылған болса, онда кез келген сылтаумен бұл қаражаттар бұғатталуы немесе тәркіленуі мүмкін. Сонымен қатар, мұндай әрекеттер кейін заң аясында жүргізілген іс ретінде түсіндіріліп, ресми түрде ақтала беруі ықтимал.
Батыс елдерінің экономика және қаржы саласындағы сарапшылары Ресейдің қаржы активтерін бұғаттауды АҚШ пен Еуропа тарапынан жіберілген стратегиялық сипаттағы қателік ретінде бағалап отыр. Мұндай шешімнің салдары әлі толық көрініс таппағанымен, оның ықпалы біртіндеп күшейіп келеді. Мұндай жағдайда, яғни доллар тәрізді резервтік валюталар бойынша қабылданған міндеттемелер кез келген сәтте тоқтатылуы мүмкін ортада, ұзақмерзімді және прагматикалық ұстанымдағы инвесторлар өз қаражатын саяси ықпалдан қорғалған нақты активтерге орналастыруды жөн көреді. Баға өзгерістеріне бейімділігіне қарамастан, алтын өзінің физикалық табиғаты мен ішкі құндылығының арқасында әрдайым жоғары өтімділікке ие сенімді қаржы құралы ретінде ерекшеленеді.
Физикалық алтынды да ұжымдық Батыста сақтау қауіп төндіруі мүмкін — Ливия мен Венесуэла жағдайы осыған дәлел. Осы себепті соңғы жылдары құйма алтынмен, инвестициялық және коллекциялық монеталармен жұмыс істеуге арналған инфрақұрылым белсенді дамып келеді. Бұл бағытта қоймалар жүйесі, тасымалдау құралдары, қауіпсіздік хаттамалары, пробирлік бақылау қызметтері дамытылып жатыр. Алтын сапасын анықтаудың ең сенімді тәсілі — оны қайта балқыту, сондықтан осыған қажетті техникалық қуаттар да біртіндеп кеңейтілуде.
Алтынмен «ескі үлгідегі долларлар» жағдайына ұқсас жағдайды елестету мүмкін емес. Онда банкноттарды бір жерде қабылдайды, бір жерде қабылдамайды, ал кейде тек жеңілдікпен ғана алады. Ал алтында басты назар оның сынамасына аударылады.
Жер қойнауынан белгілі бір көлемде ғана асыл металл өндіруге болады. Ал бағасы күрт өскеннен кейін құрамында алтын аз кен орындарының өзі игеріле бастады. Дегенмен, алтынды кез келген фиаттық валюта тәрізді жай ғана басып шығару мүмкін емес. Сондықтан ФРЖ тарапынан доллар эмиссиясы артқан сайын, алтынның унциялық бағасы да соғұрлым жоғарылай түседі.
Уақыт өте келе, АҚШ долларынан да жоғары сенімге ие жаңа валюта пайда болуы әбден мүмкін. Алайда алтын үшін мұндай жолдан өтудің қажеті жоқ. Ол табиғатынан-ақ абсолютті ақша болып табылады және өзіне деген сенімділікті адамзат өркениетінің бүкіл құжатталған тарихымен дәлелдей алады.
АҚШ доллары 1785 жылдың 6 шілдесінде ресми түрде айналымға енгізілді. 1900 жылы 14 наурызда қабылданған «Алтын стандарты туралы актіге» сәйкес, оның алтын құрамы 1,50463 грамм таза алтын ретінде белгіленді. 1971 жылдың 15 тамызында АҚШ долларға қатысты алтынмен тікелей айырбастауды тоқтатты. Дегенмен, биржалық бағам арқылы бұл байланыс іс жүзінде сақталып қалды.
2025 жылға келіп, ұзақмерзімді перспективада алтынның доллардан басым түсетініне ешқандай күмән қалмады. Ал орталық банктердің алтын-валюта резервтеріндегі дедолларизация үрдісі мен оның жылдамдығы — бұл бір жағынан таблодағы есеп көрсеткіші іспетті.
АҚШ доллары 1785 жылдың 6 шілдесінде ресми түрде айналымға енгізілді. 1900 жылғы 14 наурызда қабылданған «Алтын стандарты туралы актіге» сәйкес, оның алтын құрамы 1,50463 грамм таза алтын ретінде белгіленді. 1971 жылдың 15 тамызында АҚШ долларға қатысты алтынмен тікелей айырбастауды тоқтатты. Дегенмен, биржалық бағам арқылы бұл байланыс іс жүзінде сақталып қалды. 2025 жылға келіп, ұзақмерзімді перспективада алтынның доллардан басым түсетініне ешқандай күмән қалмады. Ал орталық банктердің алтын-валюта резервтеріндегі дедолларизация үрдісі мен оның жылдамдығы — бұл бір жағынан таблодағы есеп көрсеткіші іспетті.
