Толғау

Бір-біріне тым жақын орналасқан, ғасырлар бойы қатар өмір сүріп келе жатқан халықтар арасында мұншалықты күдік пен сенімсіздіктің тамыры қайда жатыр? Оның үстіне – адамдар бір қаннан, бір діннен, бір мәдениеттен емес пе? Маркстің коммунизмі де, бір кездері еуропалықтарды орыстардан алшақтатуы мүмкін идея, түптеп келгенде Еуропаның өзінен шыққан. Шынымен-ақ, бұл қызғаныш па? Ресейдің кең байтақ жерлеріне, табиғи байлықтарына, мол әлеуетіне деген ішкі қызғаныш па? Кейде Еуропаның Ресейдің "табиғи қазынасын" иеленгісі келетіні туралы пікірлер айтылады.

Бұл күндері әлемдегі үш ірі держава – АҚШ, Қытай және Ресей – этногенез үдерісінің белсенді кезеңінде орналасқан және тиісінше өндірістік-технологиялық, әскери, әлеуметтік-экономикалық, мәдени және зияткерлік салаларда жоғары даму деңгейін көрсетіп отыр. Сонымен қатар, бұл елдер арасындағы саяси қатынастар тұрақсыздықпен сипатталады: достықтан қатаң бәсекелестікке, текетірестен ынтымақтастыққа және қайта кері бағытта өзгеріп отырады.

Кез келген тарихи негіздің өзегі - халық. Бұл — өз дәуіріне сай келетін, сол кезеңнің сұранысын бейнелейтін тарихи халық. «Тарихи халық» пен «дәуір» – мағыналас ұғымдар: біз «дәуір» десек, соның артында халықты көреміз, ал «халық» дегеніміз – өз дәуірінің көрінісі. Бұл екеуін бір-бірінен ажырату мүмкін емес. Халық та, дәуір де үнемі қозғалыста. Олар қоғамдағы өзгерістерге оқиғалардан кем түспейтін серпінмен жауап береді. «Менің басқа халқым жоқ» деген киелі сөздер өткен дәуірде қалды. Ал біз бүгін айналамызда басқа адамдарды көріп отырмыз — бұл, бәлкім, жаңа дәуірдің жаңа халқы болар. Олар – сол дәуірдің хабаршысы іспетті.

Құрылымдық құрылыс тарих мазмұнын өзі аша алмайды, өйткені ол тек жекелеген оқиғаларды біртұтас жүйеге біріктіріп тұратын сыртқы қаңқа ғана. Бұл құрылым көбіне өз жұмыс істеу механизмін көрсетпейді. Ол үшін жүйелер мен құрылымдық элементтердің ішкі процестерімен қатар, сол жүйелерді сыртқы ортамен байланыстыратын үрдістерді де білу қажет. Тарихтың құрылымдық құрылысы мен функционалдығын ескеру – болашақ тарихи үдерістерді болжауға негіз болатын алғышарттарды қалыптастырады.