Ғарыш саласындағы жүйелі жұмыс түптің-түбінде нәтиже беретіні сөзсіз. Бұл тұрғыда Қазақстан да осы заңдылықтан тыс қалған жоқ. Әсіресе, Байқоңыр ғарыш айлағы мен кеңестік кезеңнен мұра болып қалған техникалық және ғылыми-зерттеу инфрақұрылымының сақталуы еліміздің ғарыш кеңістігіне қайта оралуын едәуір жеңілдетті.
Отандық ғарыш саласындағы айтулы оқиғалардың бірі – Чилидің Атакама шөлінде орналасқан қазақстандық телескоптың іске қосылуы болды. Көпшілікке Қазақстандағы ғарыш нысаны ретінде көбіне Шу алқабы таныс болса, бұл салада кәсіби айналысатын мамандар Байқоңырдың маңызын ешқашан естен шығарған емес.
Бүгінде әлем біртекті емес, күрделі және көпқырлы. Сондықтан біреулер үшін Қазақстан – ең алдымен мұнай, басқалар үшін – уран елі, ал енді біреулер үшін – ғарыш айлағымен танылған мемлекет.
Қазақстанның В.Г. Фесенков атындағы Астрофизикалық институты мен Сантьяго университеті арасындағы ынтымақтастық нәтижесінде жеті жылға созылған ғылыми серіктестік жемісін берді. Сол уақыт аралығында атқарылған бірлескен жұмыстың нәтижесінде Чилидің Obstech халықаралық астрономиялық обсерваториясынан Қазақстанға телескоп-робот арқылы ғылыми деректер тұрақты түрде жіберіле бастады.
Атакама шөлі — тіршілік үшін қолайсыз болғанымен, ғарыштық зерттеулерге таптырмас мекен. Мұндағы таза атмосфера мен ылғалдың жоқтығы астрономиялық бақылаулар жүргізуге ерекше мүмкіндік береді. Сондықтан бұл өңірде обсерваториялар өте көп. Солардың бірі — Obstech обсерваториясы. Мұнда шамамен 140 телескоп жұмыс істейді, ал олардың ішінде қазақстандық телескоп ең үлкені болып саналады (айна диаметрі 1 метр).
Ғарыш аппараттары мен ғарыш айлағы – ғарыш инфрақұрылымының толық бейнесін бермейді. Бұл салада басқару орталықтары, ақпаратты қабылдау, өңдеу және сақтау пункттері, ғарыш техникасын орналастыру базалары, ғарыш аппараттарының бөлінетін бөліктері құлайтын аймақтар, сондай-ақ обсерваториялар мен телескоптар да қажет.
Өткен ғасырларда теміржолдардың пайда болуы жүздеген жаңа мамандықтарды өмірге әкелсе, электр қуаты мыңдаған, ал интернет он мыңдаған жұмыс бағытын ашты. Ғарыш саласы да осыған ұқсас мультипликативтік әсерге ие. Қазақстан үшін бұл сала жыл сайын жан-жақты дамып, жүйелі бағытқа түсіп келеді. Саланың тіршілік тамырлары кеңейіп, ұлттық экономикаға әсері де артуда.
Ғарыш кеңістігінде бір елдің жалғыз өзі ауқымды жетістікке жетуі оңай емес. Мұндай мүмкіндік бір кездері тек КСРО сияқты аса қуатты державаларға ғана бұйырған еді. Сондықтан Қазақстанның ғарыш саласында Ресеймен, Еуропалық одақпен, ал енді Чилимен де ынтымақтаса әрекет етуі — қисынды қадам.
Осы орайда, 7 шілде, дүйсенбі күні Қытайдың Аньхой провинсасындағы Хэфэй қаласында ғарышты зерттеу жөніндегі халықаралық ассоциация (IDSEA) ресми түрде жұмысын бастады.
Мұндай қадам Қытайдың адамзаттың ортақ тағдыр қауымдастығын құру жөніндегі доктринасына сай жүзеге асырылып отыр. Бұл құжат жаһандық ынтымақтастықты кеңейту және ғарыш технологияларын бірлесіп дамытуға бағытталған. Соның ішінде ғарыш саласы да осы бастаманың бір тармағына жатады.
Аталған жаңа қауымдастықты Хэфэй қаласындағы Алыс ғарышты зерттеу зертханасы, Қытайдың ұлттық ғарыш агенттігінің Ай мен ғарыш бағдарламалары орталығы (CNSA), Қытай астронавтика қоғамы, Қытай ғарыштық зерттеулер қоғамы және француздық Horizon 2061 жобасы бірлесіп құрды. Бұл – Қазақстанның ғарыш саласы үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын маңызды қадам екені сөзсіз.
Алайда, АҚШ пен Қытай арасындағы геосаяси текетірестің ушығуына байланысты Қазақстан алдағы уақытта ғарышты игеру ісінде қай тараппен тығыз ынтымақтастық орнататынын нақты шешуге мәжбүр болуы мүмкін. Дегенмен, бұл мәселе – ғарыш қызметінің мүлде басқа қыры.
