Мансұр Жетігенов

2019 жылғы 1 желтоқсаннан бастап қызмет етіп келе жатқан Еурокомиссия төрайымының әрекеттері Еуроодақтағы және жалпы еуропалық бюрократия жүйесіндегі лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі мәселесін өткір қояды. Мұндай тетіктер болуы мүмкін. Алайда Урсула фон дер Ляйен бүгінге дейін орын алған көптеген сәтсіз шешімдері үшін ешқандай жауапкершілікке тартылған жоқ. 2025 жылғы 18 шілдеде Еуропарламент Урсула фон дер Ляйенді вакцина дауына қарамастан лауазымынан шектеу шараларын қолданбай, келесі бес жылға Еурокомиссия төрайымы етіп қайта бекітті. Бұл оның саяси тұрғыдан толық қолдауға ие екеніне сенімін күшейтті. Еуропарламенттің («Германияға балама» партиясы) сайланған депутаты Гуннар Бек Трамптың Еурокомиссия басшысына қатысты құпия ақпаратқа иеболуы ықтимал екенін мәлімдеді.

Қазақстандықтар банк қосымшасын пайдаланғаны үшін ақы төлеугемәжбүр болады. 2025 жылдың көктемінен бастап Қазақстанның банк секторында айтарлықтай өзгеріс орын алды. Енді қаржы ұйымдары SmartBridge платформасы арқылы мемлекеттік қызметтерді ұсыну үшін квазимемлекеттік «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ-мен (ҰАТ) ақылы келісімшарт жасауға міндеттеледі.

Әлемнің түрлі елдерінде жеке тұлғалардың алтын өндіруіне қатысты заңнама әрқалай. Қазақстан үшін ең қолайлы үлгі – қолданыстағы ұлттық нормаларды Аустралия штаттарында жұмыс істеп тұрған тәжірибемен және Ресейде пилоттық режимде іске қосылуы жоспарланған модельмен ұштастыру болмақ. Алтын өндіру мәселелеріне арналған алдыңғы материалдарымызда Қазақстандағы жеке тұлғалардың бұл саладағы қызметін реттеудің құқықтық және іс жүзіндегі проблемаларын қозғаған едік. Енді ұсыныстарымызды ортаға салатын уақыт келді.

Айта кетейік, 2011 жылдан бастап Ұлттық банк Қазақстанда өндірілген алтынды сатып алу ісінде іс жүзінде монополистке айналды. Алайда қаржы институтының басым назары аффинаждалған және аллокирленген алтынға бағытталған. Осыған байланысты өңделмеген алтынмен жұмыс істейтін старательдер мемлекеттік банктің мүддесіне жатпайды. Елімізде алтын ұнтағы мен самородктарды сатып алуға құқылы қаржы ұйымдары бар. Ресми есепке сәйкес, олардың саны 11 болса да, бұл жөнінде ашық ақпарат аз. Түсінікті жайт, қаржы және әсіресе алтын сынды активтер«тыныштықты» қалайды. Бірақ мұндай жабықтық жиі жағдайда көмескіжәне мүдделі схемалармен ұштасады.

Жалпы, әркім өз мүддесін ойлайды. Заң шығарушылар мен мемлекеттік органдар экология мен жер иелеріне келетін зиянды азайтуға бағытталған тәртіп орнатқан. Ұлттық банк алтын құм мен самородоктармен жұмыс істеуге құлықсыз, өйткені бұл қосымша инфрақұрылым мен техникалық шығындарды талап етеді. Аффинаж зауыттары құқық қорғау органдарымен байланысты мәселелерден аулақ болғысы келеді. Ал заңға бағынатын қарапайым старательдер назардан тыс қалып отыр. Осы себепті олардың көбі, еріксіз болса да, көлеңкелі нарыққа жол тартады.