Мансұр Жетігенов

Қазақстандықтар банк қосымшасын пайдаланғаны үшін ақы төлеугемәжбүр болады. 2025 жылдың көктемінен бастап Қазақстанның банк секторында айтарлықтай өзгеріс орын алды. Енді қаржы ұйымдары SmartBridge платформасы арқылы мемлекеттік қызметтерді ұсыну үшін квазимемлекеттік «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ-мен (ҰАТ) ақылы келісімшарт жасауға міндеттеледі.

Әлемнің түрлі елдерінде жеке тұлғалардың алтын өндіруіне қатысты заңнама әрқалай. Қазақстан үшін ең қолайлы үлгі – қолданыстағы ұлттық нормаларды Аустралия штаттарында жұмыс істеп тұрған тәжірибемен және Ресейде пилоттық режимде іске қосылуы жоспарланған модельмен ұштастыру болмақ. Алтын өндіру мәселелеріне арналған алдыңғы материалдарымызда Қазақстандағы жеке тұлғалардың бұл саладағы қызметін реттеудің құқықтық және іс жүзіндегі проблемаларын қозғаған едік. Енді ұсыныстарымызды ортаға салатын уақыт келді.

Айта кетейік, 2011 жылдан бастап Ұлттық банк Қазақстанда өндірілген алтынды сатып алу ісінде іс жүзінде монополистке айналды. Алайда қаржы институтының басым назары аффинаждалған және аллокирленген алтынға бағытталған. Осыған байланысты өңделмеген алтынмен жұмыс істейтін старательдер мемлекеттік банктің мүддесіне жатпайды. Елімізде алтын ұнтағы мен самородктарды сатып алуға құқылы қаржы ұйымдары бар. Ресми есепке сәйкес, олардың саны 11 болса да, бұл жөнінде ашық ақпарат аз. Түсінікті жайт, қаржы және әсіресе алтын сынды активтер«тыныштықты» қалайды. Бірақ мұндай жабықтық жиі жағдайда көмескіжәне мүдделі схемалармен ұштасады.

Жалпы, әркім өз мүддесін ойлайды. Заң шығарушылар мен мемлекеттік органдар экология мен жер иелеріне келетін зиянды азайтуға бағытталған тәртіп орнатқан. Ұлттық банк алтын құм мен самородоктармен жұмыс істеуге құлықсыз, өйткені бұл қосымша инфрақұрылым мен техникалық шығындарды талап етеді. Аффинаж зауыттары құқық қорғау органдарымен байланысты мәселелерден аулақ болғысы келеді. Ал заңға бағынатын қарапайым старательдер назардан тыс қалып отыр. Осы себепті олардың көбі, еріксіз болса да, көлеңкелі нарыққа жол тартады.

Ресейдің федералдық мемлекеттік қызметіндегі ең жоғары шен – 1-дәрежелі мемлекеттік кеңесшісі (федералдық мемлекеттік қызметтің ең жоғары шен дәрежесі)  Роман Старовойттың қазасы «өз-өзіне қол жұмсау» ретінде тіркелгенімен, бұл оқиға елдің басқару мәдениетінде Византиялық дәстүрлердің әлі де терең тамыр жайғанын көрсетті. Бұл жағдайдан өтірік ақпарат, құжаттарды қолдан жасау және жемқорлықтың түбі Старовойттың өліміндей аяқталуы мүмкін екенін көруге болады. Енді облыс басшылары мен министрлер өз әрекеттерін бағамдап, сол өлшеммен салыстыруға мәжбүр: олардың қателіктері қаншалықты өлімге апаратын деңгейге жақын?